Bitka na Mišaru ili boj na Mišaru je bitka vođena između srpske ustaničke vojske pod komandom Karađorđa i osmanlijske vojske na brdu Mišar kod Šapca od 13. avgusta do 15. avgusta (odnosno od 1. do 3. avgusta po julijanskom kalendaru) 1806. Ova bitka je jedna od najvećih pobjeda srpskih ustanika za vrijeme Prvog srpskog ustanka.
Pozadina
Dok je Karađorđe sa šumadijskom vojskom bio još na Moravi i čekao napad Osmanlija od Niša, Osmanlije iz Bosne, predvođeni bosanskim vezirom Sulejman-pašom Skopljakom i pašama Sinanom i Hasanom, su prodrli preko Mačve do Šapca, oslobodili ga opsade i potisnuli ustanike do ušća rijeke Vukdraže u Savu. Istovremeno, jedan jači odred Osmanlijaa pod komandom srebreničkog Hadži-bega je krenuo iz Soko grada prema Valjevskoj nahiji. Osmanlijski plan je bio da se ova kolona u Paležu spoji sa glavninom koja je iz Šapca trebalo da nastavi ka Beogradu.
Jakov Nenadović je izvijestio Karađorđa i zatražio pomoć, a ovaj mu je poručio da što duže zadržava Turke kako zna i umije, dok on ne stigne, pošto pobijedi Osmanlije na Deligradu. Stojan Čupić i prota Mateja Nenadović su pregovarali sa Osmanlijama u Badovincima, zadržavši ih dvadesetak dana da sa glavnom vojskom ne pođu na Šabac. Kada je bosanski vezir stigao sa vojskom do Šapca, Karađorđe je već bio pobijedio na Moravi i krenuo u Podrinje.
Karađorđe je sa vojskom brzo stigao do Lajkovca, a odatle je krenuo ka šancu na Kličevcu kod Valjeva. Glavninu vojske je predao Milošu Obrenoviću da prihvati borbu sa Hadži-begom. Karađorđe je očigledno htio prvo da se oslobodi Hadži-bega, a onda da napadene Sulejman-pašu Skopljaka. Hadži-beg je poražen 1. avgusta (20. jula po starom kalendaru) 1806. kod Bratačića.
Bosanski vezir je sa svojom vojskom istog dana krenuo iz Šapca ka Beogradu. Desno krilo njegove vojske na čelu sa banjalučkim Hasan-pašom su ustanici dočekali u Mesarcima i potisnuli ka Šapcu. Glavnina osmanlijske vojske pod komandom Sulejman-paše je nastavila napredovanje i uveče se ulogrila u selu Ušće. Tu su tih tokom noći napali Jakov Nenadović i pop Luka Lazarević. Ujutro su se ustanici povukli, ali su druge noći opet napali Osmanlije. Bosanski vezir je odlučio da se povuče do Šapca i da čeka povoljniju priliku da napadne Beograd.
9. avgusta je srpska vojska jačine 6.000-7.000 pješaka i do 2.000 konjanika bila na Mišaru i stigla na Mišarsko brdo. Ustanici su počeli da podižu šanac između Save i Jelenačke šume, negdje na zaravni mišarskog brda, jer je Karađorđe vidio taktički i strateški potencijal, budući da je dobar pregled terena ispred brda, odakle će se Osmanlije kretati. Mnogi navode da je položaj šanca bio presudan za pobjedu. Dok šanac još nije bio izgrađen, Osmanlije su 10. avgusta izašli iz svog logora oko Šapca i napali Srbe. Dvaput su jurišali i dvaput su bili odbijeni.
Topografija
Po svom geofizičkom izgledu, Mišar odudara od prostranog ravničarskog dijela u kom je smješten Šabac. To je prostor sa neravnim terenima, uvalama i brežuljcima, koji odgovara više šumadijskom dijelu Srbije, nego Posavlju. Mišarski brijeg (ili brdo na kom se nalazio šanac) iako jedva pedeset metara štrči iznad ravnice koja je pukla ispod Mišara, dominira nad Šapcom i njegovom okolinom. Može se opisati kao zaravan, tj. plato ili relativno ravna površina koja je uzvišena u odnosu na ostalu površinu oko nje. Bitka se odigrala na prostoru od rječice Dumače pa do današnjeg spomenika bitke. Najžešće borbe vođene su na platou Mišarskog brijega oko šanca.
Šanac
Šanac je 1848 godine obišao Janko Šafarik. Po Janku Šafariku, najduža sjeverna strana je bila duga 303 metra, a istočna 285 metara. Na istočnoj strani postavljeni su teški topovi – Krnja i Šibonja. Rov oko šanca je bio dubok 1,1 m, pri vrhu širok 1,5, a pri dnu 0,8 m. Na grudobranu je bilo postavljeno debelo i zašiljeno kolje u vidu palisade postavljeno uspravno sa šiljcima nagore, a ispred njega duboke „kurjačke jame“, u kojima je takođe bilo pobodeno zašiljeno kolje. Imao je četiri topovske table, od kojih je jedna bila redan. Unutrašnja strana grudobrana, bila je obložena pletivom. Šanac je bio udaljen nekih 600 koraka od ivice mišarskog brda i nalazio se u blizini mjesta zvanog Donja Slatina. Od šanca danas nije ostalo nikakvog traga. Više puta predlagano je da se šanac u potpunosti obnovi. 2014.te godine gradske vlasti u Šapcu su uradile mali segment grudobrana šanca sa koljem na mjestu gdje se nalaze Karađorđevi bunari, međutim ovaj segment istorijski je netačno urađen, budući da je grudobran previše nizak i da je kolje postavljeno pod uglom od 45 stepeni, a zapravo je kolje na Mišarskom šancu stajalo kao ograda pod uglom od 90 stepeni okrenuto sa šiljcima nagore.
Topovi
Od topova, srpski ustanici su posjedovali četiri topa, od toga dva teška topa Krnja i Šibonja, jednu haubicu i jednu kumbaru.
Bitka
13. avgusta Karađorđe je na ogradu postavio strijelce u dva reda, a iza njih u dva reda borce koji će zamjenjivati prve dok pune puške. U svakom uglu šanac je postavio po jedan top, a konjicu je sakrio u šumi.
Na predlog svojih zapovjednika, Sulejman-paša je odložio početak napada dok se bolje ne izvide položaji Srba i prikupi još vojske. Već oko 12. avgusta kod Šapca se okupilo vojska od oko 40.000 vojnika.
Unutar šanca, Karađorđe je po banketu raporedio svoje najbolje strijelce u dva reda. Iza njih je razmjestio u dva reda pješake, koji će istrčavati kad malaksa vatra, kad neko od boraca padne da ga zamijeni. Kako je u to vrijeme razmak između strijelaca iznosio po metar, svaku fasu (ivicu šanca) posjedalo je po 120 vojnika u jednoj vrsti. Praktično duž grudobrana i u jednoj vrsti nalazilo se oko 2000 ljudi. Određeni broj boraca bio je zadužen za izvlačenje ranjenika, tako da je u rezervi bilo oko 4500 strelaca. U sredini šanca je postavio rezervu za svaku stranu i svaki kraj šanca. Svako od starešina imao je svoju rezervu, koju je po potrebi uvodio u bitku. Karađorđeva rezerva je bila najbrojnija i najiskusnija. Odredio je nosače, koji će nositi i sklanjati ranjenike i one koji će dijeliti municiju. Odredio je i starešine, koji će održavati poredak u šancu, ako neko zataji.
Prešavši rječicu Dumaču, osmanlijska konjica se razvila u borbeni poredak i lagano je pošla prema Mišarskom brdu. Za njom je išla pješadija, a tobdžije su postavile topove na desnoj obali rječice otvorivši vatru na šanac. Kod mosta na Dumači se zaustavio Sulejman-paša sa svojim štabom.
Kad je osmanlijska konjica natrčala na zaravan ispred šanca, konji su počeli da se preturaju i da padaju zapleteni u prepreke od divlje loze. Tada su srpski strijelci iz šanca otvorili vatru.
Dok se oslabljena osmanlijska konjica pribirala za drugi juriš, pristigla je i pješadija. Osmanlije su nastupale u linijskom poredku, u gustim masama. Osmanlijske starešine su podijelile svoje čete i naredile juriš na šanac, ali su mnogi vojnici popadali na zemlju i nabili se na oštro kolje. Kada su se približili šancu, konjica je ubrzala, a pješadija potrčala. Međutim, ustanici su odbili i ovaj napad.
Osmanlije su u tom trenutku zastale oklijevajući, a begovi su kamdžijama tjerali malodušne, ali bez uspjeha. Sulejman-paša je zato poslao derviše i hodže da podignu moral. Posle ovoga je osmanlijska konjica navalila novom snagom, a predvodio ju je Kulin-kapetan iz Bosanske krajine. Osmanlije su uspjele da se probiju do šanca i poskakali su na grudobrane.
U tom trenutku je Karađorđe dao znak srpskoj konjici da krene u napad. Konjanici su se podijelili u dvije grupe. Na čelu jednog krila je bio pop Luka Lazarević, a na čelu drugog su Lazar Mutap i prota Mateja Nenadović. Luka Lazarević je pojurio prema šancu, a prota Mateja je krenuo ulijevo prema osmanlijskoj artiljeriji i vezirovom štabu. Iznenađene tobdžije su okrenule cijevi prema konjici, ali bez uspjeha. Nakon što su uklonili osmanlijsku artiljeriju, ustanici sa protom Matejom na čelu su jurnuli prema osmanlijskom štabu, ali su im se ispriječili konjanici iz vezirove pratnje. Nakon što je porazila vezirovu zaštitu, seljačka konjica je napala tursku rezervu na lijevom krilu prema selu Orašcu.
Ustanička konjica pod komandom Luke Lazarevića je rastjerala osmanlijsku pješadiju oko šanca i krenula je da je goni. Karađorđe je potom naredio da se otvore vrata šanca i da srpska pješadija krene u napad.
Bitka je završena u predvečerje oko 6 sati velikom srpskom pobjedom. Austrijski posmatrači sa druge strane Save su poslali u Beč vijest o strašnom osmanlijskom porazu. Na osmanlijskoj strani su poginuli Sinan-paša iz Goražda, Kulin-kapetan, kapetan Mehmed Vidajić iz Zvornika i njegova dva sina i mnogi drugi. Srbi su došli do velikog plijena: mnogo oružja, municije, konja, skupocjenih odijela i novca.
Na turskoj strani među artiljercima bilo je i francuskih, Napoleonovih vojnika.
Priredio: Dragan Leković
