Povratak u budućnost (engl. Back to the Future), američki naučno fantastični film iz 1985. godine, režisera Roberta Zemeckisa, koji je u saradnji sa Bobom Gejlom napisao i scenario, dok je izvršni producent bio Stiven Spilberg. U filmu glume Majkl Džej Foks, Kristofer Lojd, Krispin Glover, Lea Tompson i Tomas F. Vilson. Smješten u 1985. godinu, film prati Martija Mekflaja, tinejdžera koji je slučajno poslat u 1955. godinu automobilom DeLorean koji je putovao kroz vrijeme, a koji je napravio njegov ekscentrični prijatelj naučnik doktor Emet „Dok” Braun. Zarobljen u prošlosti, Marti nehotice sprečava upoznavanje svojih budućih roditelja − ugrožavajući sopstveno postojanje − i biva prisiljen da izmijeni istoriju kako bi se njegovi roditelji ponovo zaljubili jedno u drugo, i da se nekako se vrati u budućnost.
Povratak u budućnost osmislili su 1980. godine Gejl i Zemeckis. Očajnički su željeli uspješan film nakon brojnih neuspjeha u saradnji, dok je preko 40 studija odbacilo njihovu ideju jer nije smatrana dovoljno raskalašnom da bi se takmičila sa uspješnim komedijama tog doba. Nakon Zemeckisovog uspjeha postignutog filmom Lov na zeleni dijamant (1984), osiguran je ugovor o razvoju ovog filma. Foks je bio prvi izbor za ulogu Martija, ali on nije bio dostupan; umjesto njega ulogu je dobio Erik Stolc. Ubrzo nakon što je u novembru 1984. počelo glavno snimanje, Zemeckis je utvrdio da Stolc nije bio pravi izbor za tu ulogu i dozvolio je ustupke neophodne za angažovanje Foksa. To je uključivalo ponovno snimanje scena koje su već snimljene sa Stolcom i dodavanje 4 miliona dolara u budžet. Povratak u budućnost je snimljen u Kaliforniji i u okolini, kao i na setovima Univerzal studija. Snimanje je završeno sljedećeg aprila.
Zamena Stolca je odložila produkciju i datum izlaska filma, ali je, posle izuzetno uspješnih probnih projekcija, datum pomjeren za 3. jul 1985, da bi Povratak u budućnost dobio više vremena u bioskopima. To je rezultiralo prenagljenim rasporedom postprodukcije i nekim nepotpunim specijalnim efektima. Povratak u budućnost je ostvario kritički i komercijalni uspjeh, zaradivši preko 381 milion dolara širom svijeta i postavši film sa najvećom zaradom 1985. godine. Kritičari su pohvalili priču, komediju i glumačku ekipu − posebno Foksa, Lojda, Tompsonovu i Glovera. Dobio je višestruke nominacije i osvojio je Oskara za najbolju montažu zvuka, nagradu Saturn i nagradu Hugo. Filmska tematska pjesma „The Power of Love” postigla je značajan uspjeh na globalnom nivou.
U godinama nakon objavljivanja, Povratak u budućnost je sve više uvažavan i danas se smatra jednim od najboljih filmova 80-ih i jednim od najboljih naučnofantastičnih filmova ikada snimljenih. Godine 2007, Kongresna biblioteka odabrala je film za čuvanje u Nacionalnom filmskom registru. Nakon ovog filma uslijedila su dva nastavka, Povratak u budućnost II (1989) i Povratak u budućnost III (1990). Sa svojim efektom na popularnu kulturu i posvećenim obožavaocima, film je pokrenuo multimedijalnu franšizu. Ona uključuje animiranu televizijsku seriju, video igre, stripove, društvene igre, odjeću, muziku, knjige, hranu, igračke, kolekcionarstvo i vožnje u tematskom parku. Trajna popularnost filma dovela je do brojnih knjiga o njegovoj produkciji, dokumentarnih filmova i reklama.
Priredio: Dragan Leković
