A Streetcar Named Desire (prevođen kao Tramvaj zvan čežnja i Tramvaj zvan želja), američki film iz 1951. snimljen po istoimenoj drami Tenesija Vilijamsa. Film je režirao Elija Kazan koji je režirao i originalnu brodvejsku predstavu, a u glavnim ulogama su Vivijen Li, Marlon Brando, Kim Hanter i Karl Malden. Svi glumci su, osim Vivijen Li, nastupili i u pozorišnoj adaptaciji drame. Scenario je potpisao Vilijams lično, ali je pod pritiskom tadašnje cenzure morao da izmijeni scenario, izbacivši iz njega sve aluzije na homoseksualnost.
Razlike u odnosu na dramu i cenzura
Nekoliko tema koje je ovaj pozorišni komad obrađivao nije mogao zbog holivudskog moralnog koda toga vremena, da se nađe na filmu, zato je Tenesi Vilijams bio prisiljen, da bi film prošao strogu cenzuru da promijeni par scena ili su te scene zaista bile snimljene ali su u produkciji isječene, bez znanja režisera. Najveće odstupanje u odnosu filma na dramu jeste sam kraj filma. Naime u pozorišnoj predstavi, Stela tužna zbog toga što je svoju sestru poslala u mentalnu instituciju i obuzeta sumnjom da ju je njen muž silovao, bukvalno se prepušta Stenlijevim milovanjima. Naravno, tadašnja moralna holivudska politika nije mogla da dozvoli takav kraj gdje krivac prolazi bez kazne. Iz tog razloga je snimljena scena, gdje Stela teatralno izgovara da se više nikada neće vratiti Stenliju i napušta svoju kuću zauvijek.
Isto tako zbog moralnih tendencija tog doba iz same adaptacije drame u film izbačene su sve aluzije na homoseksualnost. U samoj drami Blanš kazuje Miču da se njen muž ubio nakon što je saznala da je imao homoseksualnu aferu sa drugim muškarcem. Ta scena, iako snimljena, je u postprodukciji isječena iz filma, ostavljajući nam samo podatak da se Blanšin muž iz ne baš jasnog razloga ubio. U to vrijeme samo izgovaranje riječi homoseksualac donosilo je zabranu prikazivanja filma.
Godine 1993. objavljen je DVD u kome su ubačene scene koje su proširile film za 3 minuta. Između ostalog, on sadrži malo provokativniji dijalog između likova, jasniju sliku da je razlog ubistva Blanšinog muža njegova homoseksualnost, i uvećavajući kadar Stelinog lica koja bježi na sprat nakon Stenlijevog šamara.
Produkcija
Kasting
Džesiku Tendi, glumicu iz brodvejske predstave, zamijenila je Vivijen Li, Blanš u londonskoj predstavi. Producenti su smatrali da je ovom filmu potrebna zvijezda, a Vivijen Li je bila upravo to, prvenstveno zahvaljujući ulozi u filmu „Prohujalo sa vihorom“. S druge strane, producenti su smatrali da Marlon Brando, tumač glavne muške uloge, nije bio dovoljno velika zvijezda za tu ulogu, ali su na insistiranje reditelja Kazana ipak angažovali Branda. To se pokazalo kao dobar potez, budući da je Brando odlično odigrao, a ta ga je uloga lansirala u sam vrh holivudske produkcije.
Lokacija i dizajn
Najveći dio ovog filma sniman je u holivudskom studiju, ali su neke scene snimane u Nju Orleansu, od kojih je najvažnija scena Blanšinog dolaska.
Elija Kazan je za potrebe filma uredio pokretne zidove na setu, koji su se iz scene u scenu tokom filma sve više približavali. Oni su trebali da najavljuju nervni slom glavne junakinje Blanš i njeno ludilo.
Brandova poznata uska majica, nastala je tako što je kupljena obična majica koja je zatim nekoliko puta bila prana kako bi se materijal skupio. Uska majica činila je ne samo Marlon Branda još seksipilnijim, već je uskoro ta vrsta majica počela i da se proizvodi i postala modni trend.
Muzika
Muzika, koju je za taj film komponovao Aleks Nort, bila je radikalno odstupanje od tadašnjih modnih trendova u Holivudu i bila je bazirana na manipulativnosti i nabijena akcijom. Umjesto baziranja na lajtmotivima, Nort je komponovao kratke muzičke djelove koji su reflektovali psihološku dinamiku likova. Nort je te godine nominovan u kategoriji za najbolju muziku za čak dva filma (osim za „Tramvaj zvani želja“, te godine je novim stilom komponovao muziku i za film „Prodavčeva smrt“) ali je ipak te godine Oskar otišao u ruke Francu Vaksmanu za muziku u filmu „Mjesto pod suncem“.
Nagrade
Osvojeni Oskari
Najbolja glavna glumica – Vivijen Li
Najbolji sporedni glumac – Karl Malden
Najbolja sporedna glumica – Kim Hanter
Najbolja crno-bela scenografija – Ričard Dej i Džordž Džejms Hopkins
Nominacije
Najbolji glavni glumac – Marlon Brando
Najbolji film – Čarls K. Feldman, producent
Najbolja originalna muzika – Aleks Nort
Najbolji adaptirani scenario – Tenesi Vilijams
Najbolja režija – Elija Kazan
Najbolji zvuk – Nejtan Levinson
Najbolja fotografija – Hari Stradling
Najbolji kostim – Lusinda Balard
Priredio: Dragan Leković
