Jul Briner (Vladivostok, 11.07.1920. – Njujork, 10.10.1985.), američki filmski glumac ruskog porijekla. U Sjedinjenim Državama se pojavio u mnogim filmskim i pozorišnim produkcijama. Najpoznatiji je po ulozi sijamskog kralja u mjuziklu Kralj i ja u pozorištu i na velikom platnu, kao i Ramzesa II. u filmu Sesila B. DeMila Deset zapovijesti iz 1956. i Krisa Adamsa u Sedmorici veličanstvenih.
Bio je poznat po obrijanoj glavi koju je zadržao kao lični zaštitni znak od uloge u Kralj i ja. Tokom života je postao sinonim za ćelavost.
Biografija
Rani život
Rođen je kao Julij Borisovič Briner u Vladivostoku, Rusija. Njegova majka, Marusja Blagovidova, bila je kćer ruskog doktora, a njegov otac, Boris Briner, je bio inženjer i izumitelj. Ime je dobio po djedu s očeve strane, Julu Brineru.
Nakon što je Boris Briner napustio porodicu, njegova majka uzela je Jula i njegovu sestru Veru, i odvela ih u Harbin, Kina, gdje je pohađao školu koju je vodila hrišćanska organizacija YMCA, a 1934. ih je odvela u Pariz.
Tokom Drugog svjetskog rata (1941.-do Dana D) Briner je radio kao francuski radio spiker i komentator za američko odjeljenje za ratne informacije koje je prenosilo propagandu u okupiranoj Francuskoj.
Karijera
U svojim dvadesetim je počeo glumiti i raditi kao model, a u ranoj karijeri ga je golog fotografisao Džordž Plat Lajns.
Brinerova najbolja uloga bila je ona sijamskog kralja Mongkuta u brodvejskoj produkciji mjuzikla Kralj i ja koju je u pozorištu u karijeri izveo 4626 puta. Nastupio je u originalnoj produkciji i kasnijim turnejama, kao i u ponovnim postavkama na Brodveju 1977. i 1985. Nastupio je i u istoimenoj filmskoj verziji za šta je dobio Oskara za najboljeg glumca, kao i u televizijskoj verziji (Ana i kralj) na CBS-u 1972. Briner je jedna od sedam osoba koji su osvojili nagradu Tony i Oskar za istu ulogu.
Filmsku verziju je započeo eksplozivno, pojavivši se ne samo u ekranizaciji Kralj i ja, nego i u filmovima Deset zapovijesti s Čarltonom Hestonom i Anastaziji s Ingrid Bergman.
Kasnije se pojavio u filmovima kao što su: biblijski spektakl Solomon i Šiba (1959.), kao Solomon, Sedmorica veličanstvenih (1960.) i Westworld (1973.). U Morituriju je nastupio s Marlonom Brandom; Ketrin Hepbern mu je bila partnerka u filmu Madwoman of Chaillot, a Vilijam Šetner u ekranizaciji Braće Karamazovih. Njegov posljednji nastup bio je u nastavku Westworlda, nazvanom Futureworld s Peterom Fondom i Blit Daner 1976.
Krajem života je obolio od trihineloze pa je kasnije tužio restoran Trader Vic’s u hotelu Plaza u Njujorku jer su mu poslužili slabo pečenu svinjetinu, od koje je, navodno, obolio.
Fotograf, pisac i muzičar
Osim što je bio glumac, Briner je bio aktivan fotograf, a napisao je i dvije knjige. Njegova kćerka Viktorija sastavila je knjigu njegovih fotografija porodice, prijatelja i glumaca, kao i onih koje je snimio dok je radio kao UN-ov specijalni konsultant o izbjeglicama. Knjiga je nazvana Yul Brynner: Photographer. Osim toga, objavio je i Bring Forth the Children: A Journey to the Forgotten People of Europe and the Middle East 1960. i The Yul Brynner Cookbook: Food Fit for the King and You 1983.
Muzički obrazovan od djetinjstva, Briner je bio cijenjeni gitarista i pjevač. Dok je odrastao u Evropi često je svirao i pjevao romske pjesme u pariškim noćnim klubovima s Aljošom Dimitrijevičem. Neke od tih pjesama je i otpjevao u filmu Braća Karamazovi. On i Dimitrijevič su 1967. objavili album The Gypsy and I: Yul Brynner Sings Gypsy Songs.
Privatni život
Jul Briner se ženio četiri puta, a prva tri braka su završila razvodom. Imao je troje svoje djece i usvojio je još dvoje.
Njegova prva supruga, Virdžinija Gilmor (1944.-1960.), bila je glumica. Imali su jedno dijete, Jula Brinera II. (rođenog 23. decembra 1946.), kojem je otac kad je imao šest godina dao nadimak “Rok” u čast bokseru Roku Gracijanu, koji je osvojio srednjoteškaški naslov 1947. Rok je istoričar, romanopisac i univerzitetski profesor istorije. Napisao je knjigu o svom ocu i istoriji njegove porodice nazvanu “Brinerovi”.
Lark Briner (rođena 1958.) rođena je van braka, a odgajala ju je majka.
Njegova druga žena, Doris Klajner (1960.-1967.), bila je čileanski model, s kojom se oženio na setu tokom snimanja Sedmorice veličanstvenih 1960. Dobili su jedno dijete, Viktoriju Briner (rođena u novembru 1962.), čija je kuma bila Odri Hepbern.
Njegova treća žena, Žaklin de Kroase (1971.-1981.), bila je francuska aristokratkinja. Bila je udovica Filipa de Kroasea, izdavača. Jul i Žaklin su usvojili dvoje vijetnamske djece: Miu (1974.) i Melodi (1975.).
Njegova četvrta žena, Kati Li, rođena u Maleziji, bila je plesačica u predstavi Kralj i ja. Vjenčali su se 1983.
Briner je početkom pedesetih bio u vezi s Marlen Ditrih.
Smrt
Briner je umro 10. oktobra 1985. u Njujorku (isti dan kad i Orson Vels, koji je zajedno s njim glumio u Bitci na Neretvi). Uzrok smrti bio je rak pluća koji je bio posljedica dugogodišnjeg pušenja. Tokom života, Brinera se često moglo vidjeti s cigaretom u ruci. U januaru 1985., devet mjeseci prije smrti, dao je intervju u emisiji Good Morning America, izrazivši želju da snimi antipušačku reklamu. Isječak iz tog intervjua postao je dio reklame Američkog društva oboljelih od raka, objavljen nakon njegove smrti; sadrži upozorenje “Sada kad sam umro, kažem ti, nemoj pušiti.”
Briner je sahranjen na groblju Sent-Mišel u Vijenu, Francuska.
Filmografija
Njujorška luka (1949.)
Kralj i ja (1956.)
Deset zapovijesti (1956.)
Anastazija (1956.)
Braća Karamazovi (1958.)
The Buccaneer (1958.)
Putovanje (1959.)
Zvuk i bijes (1959.)
Solomon i Šiba (1959.)
Još jednom, s osjećajem! (1960.)
Orfejeva oporuka (1960.)
Paket iznenađenja (1960.)
Sedmorica veličanstvenih (1960.)
Zbogom opet (1961.)
Escape from Zahrain (1962.)
Taras Buljba (1962.)
Kraljevi sunca (1963.)
Flight from Ashiya (1964.)
Invitation to a Gunfighter (1964.)
Morituri (1965.)
Cast a Giant Shadow (1966.)
I mak je cvijet (1966.)
Povratak sedmorice (1966.)
Trostruki krst (1966.)
The Double Man (1967.)
The Long Duel (1967.)
Villa Rides (1968.)
The Picasso Summer (1969.)
The File of the Golden Goose (1969.)
Bitka na Neretvi (1969.)
The Madwoman of Chaillot (1969.)
The Magic Christian (1969.)
Adios, Sabata (1971.)
Svijetlo na kraju svijeta (1971.)
Romance of a Horsethief (Romansa konjokradice) (1971.), film sniman u Vukovaru
Catlow (1971.)
Fuzz (1972.)
Noćni let iz Moskve (1973.)
Westworld (1973.)
The Ultimate Warrior (1975.)
Death Rage (1976.)
Futureworld (1976.)
Priredio: Dragan Leković
