Nikolaj Andrejevič Rimski-Korsakov (rus. Николай Андреевич Римский-Корсаков) (18. mart 1844. – 21. jun 1908.), ruski kompozitor, jedan od petorice kompozitora poznatih kao “Velika petorka”, i profesor harmonije i orkestracije. Bio je poznat po naklonosti prema narodnim i bajkovitim temama i po svojoj izvanrednoj vještini orkestracije.
Biografija
Nikolaj Rimski-Korsakov je rođen u Tikvinu, 200 km istočno od Sankt Peterburga, u aristokratskoj porodici. Rano je ispoljio muzički talenat, ali je studirao na Ruskoj pomorskoj akademiji u Sankt Peterburgu. Nakon okončanja studija pridružio se Ruskoj mornarici. 1861. upoznao je Milija Balakirjeva i tada je počeo ozbiljnije da se bavi muzikom. Balakirjev ga je ohrabrivao da komponuje i podučavao ga muzici dok nije bio na moru. Preko Balakirjeva je upoznao druge kompozitore grupe koja je postala poznata kao “Moćna gomilica” ili “Velika petorka”. Dok je bio u mornarici, Rimski-Korsakov je završio svoju Prvu simfoniju (1861-1865). Ponekad se tvrdi da je to bila prva simfonija jednog Rusa, međutim, ipak je Anton Rubinštajn svoju prvu simfoniju komponovao 1850. godine. Prije povlačenja iz službe 1873. Rimski-Korsakov je završio prvu verziju svog poznatog orkestarskog djela Sadko (1867) i operu Pskovičanka (1872). U saradnji sa Aleksandrom Glazunovim dovršio je Borodinovu operu „Knez Igor“.
1871, i pored toga što se obrazovao unutar “Velike petorke”, a ne na konzervatorijumu, Rimski-Korsakov je postao profesor kompozicije i orkestracije na Sankt Peterburškom konzervatorijumu. Naredne godine se oženio Nadeždom Nikolajevnom Purgold (1848-1919), koja je takođe bila pijanista i kompozitor. Tokom prvih nekoliko godina na Konzervatorijumu, Rimski-Korsakov je revnosno proučavao harmoniju i kontrapunkt kako bi upotpunio obrazovanje stečeno u “Velikoj petorci”.
Od 1883. do 1894. godine Rimski-Korsakov je radio kao član Dvorskog hora. Taj položaj pružio mu je priliku za proučavanje muzike Ruske pravoslavne crkve. Takođe je postao dirigent i rukovodio je simfonijskim koncertima pod pokroviteljstvom Mitrofana Beljajeva, kao i programima u inostranstvu.
1905. Rimski-Korsakov je udaljen sa Sankt Peterburškog konzervatorijuma zbog ispoljavanja određenih političkih pogleda koje vlasti nisu odobravale. Taj događaj je doveo do serije ostavki njegovih kolega sa Konzervatorijuma i na kraju mu je vraćena profesura. Politička kontroverza je nastavljenja sa njegovom operom Zlatni pjetlić, čija je oštra kritika monarhije uznemirila cenzore do te mjere da je premijera odlagana do 1909. godine, nakon kompozitorove smrti.
Pred kraj života, Rimski-Korsakov je imao srčane smetnje. Umro je u Ljubensku 1908. godine i sahranjen je na tikvinškom groblju, u manastiru Aleksandra Nevskog u Sankt Peterburgu. Njegova udovica Nadežda je do kraja života čuvala njegovu zaostavštinu.
Rimski-Korsakov je imao sedmoro djece: Mihaila, Sofiju, Andreja, Vladimira, Nadeždu, Margaritu i Slavčika. Kćerka Nadežda se 1908. godine udala za ruskog kompozitora Maksimilijana Štajnberga. Andrej je bio muzikolog i napisao je višetomnu studiju očevog života i djela koja sadrži i poglavlja posvećena majci Nadeždi. Njegov nećak Georgij Mihailovič Rimski-Korsakov (1901-1956) takođe je bio kompozitor.
Muzika
Rimski-Korsakov je bio plodan kompozitor. Najveći dio njegovog kompozitorskog rada pripada operi. U opusu ima 15 opera, među kojima se izdvajaju: Besmrtni Kaščej i Bajka cara Saltana. Teme njegovih opera su u opsegu između istorijskih melodrama kao što je Careva nevjesta, narodnih opera kao što je Majska noć i bajki kao što je Snjeguročka. Opere se u preplitanju stvarnog i fantastičnog pozivaju na narodne melodije, realistične recitale, lirske zvuke i vještački konstruisane harmonije sa upečatljivim orkestarskim ekspresijama. Većina opera Rimskog-Korsakova su i dan-danas na standardnom repertoaru u Rusiji. Najpoznatiji odabir iz njegovih opera je “Ples pajaca” iz Snjeguročke, “Povorka plemića” iz Mlade, “Indijska pjesma” iz Sadka, “Bumbarov let” iz Bajke cara Saltana, kao i svite iz Zlatnog pjetlića i Legende o nevidljivom gradu Kitežu i djevojci Fevroniji.
Međutim, status Rimskog-Korsakova na Zapadu je baziran na njegovim orkestarskim djelima, među kojima se ističu: Španski kapričo, Ruska vaskršnja uvertira i simfonijska svita Šeherezada. Osim toga, Rimski-Korsakov je komponovao i umjetičke pjesme, kamernu i koncertnu muziku, i veliki broj horskih djela, kako svjetovnih, tako i crkvenih.
Opere
Pskovičanka (1868-1872)
Majska noć (1878-1879)
Snjeguročka (1880-1881)
Mlada (1889-1890)
Badnje veče (1894-1895)
Sadko (1895-1896)
Mocart i Salijeri (1897)
Plemkinja Vera Šeloga (1898)
Careva nevjesta (1898)
Bajka cara Saltana (1899-1900)
Servilija (1900-1901)
Besmrtni Kaščej (1901-1902)
Pan Vojvoda (1902-1903)
Legenda o nevidljivom gradu Kitežu i djevojci Fevroniji (1903-1904)
Zlatni pjetlić (1906-1907)
Simfonije
Simfonija br. 1, op. 1 (1861-1865/1884)
Simfonija br. 2 “Antar”, op. 9 (1868/1875/1897)
Simfonija br. 3, op. 32 (1866-1873/1886)
Orkestarska djela
Uvertira na ruske teme, op. 28 (1866/1879-1880)
Fantazija na srpske teme, op. 6 (1867/1886-1887)
Koncert za trombon i vojni orkestar u Be-duru(1877-1878)
Koncert za klarinet i vojni orkestar u Es-duru (1878)
Bajka, op. 29 (1879-1880)
Simfonijeta na ruske teme u a-molu, op. 31 (1880-1884)
Klavirski koncert u cis-molu (1882-1883)
Fantazija na dvije ruske teme za violinu i orkestar, op. 33 (1886-1887)
Španski kapričo, op. 34 (1887)
Šeherezada – simfonijska svita, op. 35 (1888)
Ruska vaskršnja uvertira, op. 36 (1888)
Serenada za violončelo i orkestar, op. 37 (1903)
Kamerna djela
Gudački kvartet u Ef-duru, op. 12 (1875)
Gudački sekstet u A-duru (1876)
Kvintet za flautu, klatinet, hornu, fagot i klavir u Be-duru (1876)
Gudački kvartet u Ge-duru (1897)
Klavirski trio u ce-molu (1897)
Za Press priredio: Dragan Leković
