Bitka na Takur Garu je bila kratka, ali intenzivna borba između snaga za specijalne operacije Sjedinjenih Država i pobunjenika Al Kaide koja se vodila u martu 2002. na vrhu planine Takur Gar u Avganistanu.
Za američku stranu, bitka se pokazala najsmrtonosnijim zapletom operacije Anakonda, pokušaja da na početku rata u Avganistanu razbiju snage Al Kaide iz doline Šahi-Kot i venca Arma.
U okviru operacije Trajna sloboda (Enduring Freedom), zvaničnog imena koje je američka vlada koristila za prvu fazu rata u Avganistanu i za globalni rat protiv terorizma, tokom marta 2002. godine pokrenuta je zajednička vojna operacija pod nazivom „Anakonda“ u Paktiji, jednoj od 34 provincije Avganistana, koja se nalazi na istoku zemlje, a kako bi opkolila i porazila talibanske snage koje su se krile u toj oblasti.
Specijalni timovi američkih foka (SEAL) nisu bili u velikoj meri uključeni u operacije u ovom regionu do momenta kada je vođstvo operativne grupe 11 naredilo raspoređivanje ovih jedinica iz modernizovane vazduhoplovne baze Bagram, najveće američke vojne baze u Avganistanu, sa osobljem 455. vazdušnog ekspedicionog krila američkih vazduhoplovnih snaga i rotirajućim jedinicama američkih i koalicionih snaga.
U kasnim večernjim satima 3. marta, dva SEAL tima iz grupe za razvoj pomorskog specijalnog ratovanja (DEVGRU, odnosno „Team Six“), MAKO 30 i MAKO 21, predvođene potporučnikom Vikom Hajderom i starijim podoficirom Britom K. Slabinskim trebalo je da stignu u gradić Gardez kako bi se kasnije prebacili u dolinu Šahi-Kot. Tim MAKO 21 je planirao da se poveže sa AFO timom (snage za napredne operacije), dok je MAKO 30 planirao da uspostavi osmatračnicu na vrhu planine Takur Gar, sa koje se pružao pogled na dolinu. Takur Gar je jedna od planina koja se nalazi u vencu Arma u jugoistočnom Avganistanu a njen vrh je lociran na istočnoj granici doline Šahi-Kot.
„AFO“ je predložio da se snage pozicioniraju na na tačku koja se nalazila na visini od 1.400 metara, istočno od vrha, ali je zbog odloženog naleta bombardera B-52 u tom području timu rečeno da se vrati i sleti na pistu blizu Gardeza. Dva nova helikoptera Činuk MH-47 poslata su kao zamene za prvobitno namenjene helikoptere koji su imali tehničke poteškoće. Splet raznoraznih probleme, značio je i kašnjenje SEAL tim, koji nisu mogli da se infiltriraju u zonu sletanja do 2:30 ujutro 4. marta, te nisu imali dovoljno vremena da stignu na vrh pre svitanja.
Neuspešna sletanja helikoptera i prva žrtva
Tokom bitke tri različita helikoptera vojske SAD pokušavala su da slete na vrh planine, a svaki od tih pokušaja je naišao na direktne napad snaga Al Kaide. Trećeg dana operacije Anakonda, pucano je na vojni helikopter MH-47E Činuk dok je pokušavao da sleti na greben planine Takur Gar. Američke snage naišle su na jaku mitraljesku vatri, uz nekoliko ispaljenih ručnih granata, od kojih je jedna pogodila okvir kokpita, izazvavši požar u kabini, a druga je probila neoklopljeni deo Činuka, radarsku podlogu, usled koje je sva električna energija helikoptera uništena.
Helikopter je usred velikog zanošenja pokušao da poleti kako bi se izvukao iz polja vatre. U tom momentu jedan od članova mornaričkih foka, podoficir prve klase Nil Roberts, pao je sa zadnje rampe sa visine od tri metra u sneg Takur Gara, nakon čega je aktivirao svoj infracrveni stroboskop kako bi označio svoj položaj. Previše oštećen da bi se vratio po podoficira Robertsa, Činuk je sleteo dalje niz planinu.
Drugi MH-47E „Razor 04“ kojim je pilotirao glavni oficir Džejson Fril, vratio se na vrh kako bi pokušao da spase Robertsa, iskrcavši MAKO 30 tim koji pobunjenici u prvi mah nisu spazili, što nije dugo trajalo. Ratni kontrolor vazduhoplovnih snaga Sjedinjenih Država, glavni narednik Džon Čepmen (tada tehnički narednik) i dva člana tima SEAL tom prilikom bili su ranjeni. Pogrešno se verovalo da je glavni narednik Čepmen ubijen pre nego što se tim MAKO 30 povukao sa vrha. Ranjen u torzo dva puta, ostao je sam u avganistanskom snegu, suočavajući se sa većim brojem neprijateljskih pobunjenika. Helikopter koji ih je dovezao bio je primoran da napusti oblast neposredne opasnosti usled baražne vatre sa svih strana.
Treći MH-47E koji je pokušao da sleti na lokaciju koja je kasnije postala poznata kao Robertsov greben (poput Restrepa) pogođen je vatrom iz automatskog oružja i granatama na raketni pogon dok je bio na visini od šest metara u vazduhu. Helikopter, u kojem se nalazio tim rendžera i tehnički narednik Kiri Miler, vođa tima borbene potrage i spasavanja iz 123. eskadrile za specijalne taktike Nacionalne garde Kentakija, snažno je udario u zemlju. U roku od nekoliko sekundi, jedan član posade helikoptera, desni strelac, je ubijen, kao i tri rendžera.
Iskušenje od 17 sati koje je usledilo rezultiralo je gubitkom sedam američkih života, uključujući i prvu borbenu žrtvu podoficira i američke foke Robertsa, po kojem je bitka dobila i naziv – „Bitka kod Roberts Ridža“.
Tehnički narednik Miler ne samo da je uspeo da odvuče ranjenog pilota helikoptera na bezbedno, već je i orkestrirao uspostavljanje više tačaka za prikupljanje žrtava. Između lečenja ranjenih, Miler je postavio punkt za raspodelu municije za armijske rendžere koji su vodili borbu protiv neprijatelja.
Za svoje izuzetne napore u spasavanju života dok se izlagao ekstremnoj opasnosti pod neprijateljskom vatrom, naredniku Mileru je američka mornarica dodelila Srebrnu zvezdu, jednom od retkih pripadnika Nacionalne vazdušne garde kojima je takva čast pripala. Za svoje akcije na Takur Garu, Čepmen, Kaningem i tehnički narednik Kiri Miler nagrađeni su krstom vazduhoplovstva, drugom najvišom nagradom za hrabrost. Čepmen i Slabinski su 2018. godine dobili najviše i najprestižnije lično vojno odlikovanje u SAD, Medalju časti. Tehničar za elektroniku druge klase Bret Morganti je odlikovan Mornaričkim krstom.
Sudbina Robertsa i Čepmena
Nije poznato da li je Roberts preminuo odmah ili su ga kasnije ubili Talibani. Postoji mogućnost da su mornara uhvatili borci Al Kaide nakon što je pogođen u desnu nogu, te da je kasnije pogubljen hicem u potiljak. Jedan od snimaka drona Predator prikazao je grupu od 8–10 boraca koji se gomilaju oko onoga što je izgledalo kao telo. Snimci drona takođe su kasnije obznanili mogućnost da je i Čepmen bio živ i da se kasnije borio na vrhu planine nakon što ju je SEAL-s tim napustio, i da nije momentalno ubijen, kako su mislili pripadnici specijalnih snaga. Veruje se da ga je usmrtila ručna granata dok se borio iz bunkera.
Iako je Takur Gar na kraju zauzet, američke snage platile su ogromnu cenu, sedam pripadnika američkih vojnika je poginulo, a 12 je ranjeno. Žrtve su dolazile iz najprestižnijih vojnih formacija, SEAL-s tima Six, borbenog tima za kontrolu vazduhoplovstva Sjedinjenih Država, jedinice za paraspašavanje vazduhoplovstva Sjedinjenih Država, 75. puka rendžera, 60. puka za specijalne operacije. Kasnije su mnogi stručnjaci dovodili u pitanje način na koji su ove akcije sprovedene i da li su preuzeti rizici bili preveliki, imajući u vidu nepristupačnost terena.
Priča o video igrici „Medal of Honor“ iz 2010. zasnovana je na bici kod Takur Gara sa glavnim junakom „Zecom“ koja je portretisala Nila „Fifija“ Robertsa. Bitka je prikazana u epizodi serije Situation Critical, kao i u seriji The Warfighters na kanalu History.
Autor: Pavle Jakšić
Izvor: N1
