Njemačka teška krstarica klase Admiral Hiper “Princ Eugen” i laka krstarica klase Lajpcig “Nirnberg” bile su jedini veći ratni brodovi Kriegsmarine u plovnom stanju na kraju rata 1945. Uz razarače i ostalo manje brodovlje postali su dio ratnog plijena saveznika. Teška krstarica “Princ Eugen” bila je glavna premija podjele preostale njemačke flote među pobjednicima, a “Nirnberg” utješna nagrada. Amerikancima “Princ Eugen” nije bio potreban, ali su tražili brod da bi izbjegli da on padne Rusima u ruke. SSSR-u je brod bio zaista potreban, ali kako se nisu mogli dogovoriti odlučivala je lutrija. Sretni dobitnici su bili Amerikanci, a Sovjeti su se morali zadovoljiti “Nirnbergom” (preimenovan u “Admiral Makarov”).
Za sve ljubitelje istorije ratovanja na moru to je, svakako, bio najgori mogući scenario. U sovjetskoj ratnoj mornarici bi “Princ Eugen” služio barem još 15-20 godina i plijenio bi svojom ljepotom i snagom. Amerikanci su krenuli u detaljno proučavanje njemačkih tehnologija na brodu i odlučili su da ga svrstaju u operativnu flotu pod imenom USS “Princ Eugen”. Na brodu je još uvijek bilo 574 njemačkih oficira i mornara uz američke. I dok su Njemci bili na brodu sve je bilo u redu. Nedugo nakon povratka Njemaca u domovinu maja 1946. počeli su kvarovi na pogonskom sistemu. Iz neznanja i nebrige američke posade brod je stao, a pragmatični Amerikanci su izračunali da im se više isplati da ga potope u nuklearnim testovima. Ono što nisu znali je da ovaj brod nije nimalo lako potopiv.
Teška krstarica klase Admiral Hiper “Princ Eugen” je prvi put napadnuta još pri kraju izgradnje u brodogradilištu Germaniawerft u Kilu u napadu Kraljevskog ratnog vazduhoplovstva (RAF) 1. jula 1940. Pretrpjela je lakša oštećenja, ali je njeno pristupanje operativnoj floti bilo odloženo. 23. aprila 1941. tokom plovidbe kroz moreuz Femarn Belt naletjela je na britansku minu i ponovo je morala na popravke. To je odložilo planiranu misiju protiv savezničkih konvoja u sjevernom Atlantiku sa bojnim brodom “Bizmark” (Operacija “Rajna”), ali brod je već do 11. maja bio osposobljen za akciju. Teška krstarica “Princ Eugen” isplovila je 18. maja 1941. oko 21h iz luke Gdinja (Gotenhafen), a bojni brod “Bizmark” oko 01h iza ponoći 19. maja. Trebali su im se pridružiti bojni krstaši-blizanci “Šarnhorst” i “Gnajsenau” iz luke Brest, ali to nije bilo izvodljivo. Na “Šarnhorstu” se saniranje oštećenja oteglo nakon povratka iz uspješne protivkonvojske Operacije “Berlin” u Atlantiku (od januara do marta 1941.), a “Gnajsenau” je teško oštećen u britanskim vazdušnim napadima na “Brest” 6. i 9. aprila 1941. i izbačen iz stroja na više mjeseci. Admiral Lutjens je tražio od Vrhovne komande ratne mornarice odlaganje pohoda do završetka radova na “Šarnhorstu” ili makar da mu se dodijeli drugi bojni brod klase Bizmark “Tirpic”, ali oba zahtjeva su odbijena. Veliki admiral Reder naredio je Lutjensu da isplovi s onim što ima.
24. maja 1941. došlo je do okršaja Lutjensove krnje flote sa britanskim bojnim krstašem “Hud” i bojnim brodom “Princ od Velsa” u Danskom prolazu između Islanda i Grenlanda. “Bizmark” je brzo poslao ponos britanske flote velikog bojnog krstaša “Hud” na dno, a kombinovana vatra teških topova 380 i 203, te onih od 150 mm sa njemačkih ratnih brodova je oštetila “Princa od Velsa” i natjerala ga na povlačenje. No, ni on nije ostao dužan “Bizmarku”, nekoliko pogodaka kalibra 356 mm koje je primio primoralo je admirala Lutjensa da naredi povratak u luku Sen Nazer na popravke, dok je “Princ Eugen” uspio izbjeći vatru sa HMS “Hood”. Sudbina “Bizmarka” je tim pogocima bila riješena. Izgubio je na brzini i postepeno ga je sustizala i napadala sve veća britanska flota koja se uključivala u progon. Bojni brodovi “Rodni” i “Kralj Džordž V”, krstarice “Edinburg” i “Dorsetšir”, nosač aviona “Ark Rojal”i razarači zasipali su ga artiljerijskim granatama i torpedima. Uprkos sve većim oštećenjima i onesposobljen da plovi dalje uzvraćao je vatru da samog kraja, dok je ijedna artiljerijska pozicija mogla pucati, ali ga nisu mogli potopiti. Potopila ga je sopstvena posada 27. maja 1941. na oko 300 nautičkih milja zapadno od francuske obale da Britancima ni smrtno ranjen ne padne u ruke. Sa njim je potonuo i admiral Lutjens i većina posade.
Krstarica “Princ Eugen” se odvojila nakon bitke u Danskom prolazu od Bizmarka i pod komandom sposobnog kapetana Brinkmana uspješno je izbjegla sve britanske patrole i bezbjedno se, širim lukom, vratila u luku Brest. Međutim, tamo joj Britanska avijacija nije dala mira. 1. jula 1941. oštećena je oklop-penetrirajućom bombom i ponovo je morala na popravke. Patrolirajući norveškim vodama u blizini Trondhajma u februaru 1942. napala ju je britanska podmornica “Trident” i pogodila je torpedom u krmu ponovo je onesposobivši na duže staze.
Naredne godine “Princ Eugen” dobija prekomandu u Baltik kao brod za vatrenu podršku njemačkim kopnenim trupama na Istočnom frontu. Tamo djeluje do sjedeće nevolje. 15. oktobra 1944. zbog magle je došlo do sudara sa krstaricom “Lajpcig” sjeverno od Hela u Pomeraniji. Iako je u tom sudaru, logično, teška krstarica bolje prošla od lake, to je opet “Princ Eugena” poslalo na brodoremont. Početkom 1945. vratila se borbenim zadacima. 13. aprila u vazdušnom napadu bombardera Lankaster na luku Švajnmunde (Svinjoušće) potopljena je teška krstarica “Licov” (bivša “Dojčland”), a “Princ Eugen” je prošao bez oštećenja. Na kraju rata je funkcionalan brod pao saveznicima u ruke i već sam opisao kako se završilo izvlačenje ceduljica iz šešira.
Krstarica “Princ Eugen” je nepovratno propadala u američkim rukama. Iako više puta popravljan, brod je i dalje bio samo 6 godina star i uz modifikacije i remonte mogao je još dugo trajati. No, Amerikanci su riješili da ga potope nuklearnim testovima zajedno sa zarobljenim japanskim i sopstvenim brodovima svih tipova namijenjenim rashodu. Operacija “Raskršće” izvedena je na Bikini atolu u julu 1946. sa dva testa: “Ejbl” – vazdušnom detonacijom i “Bejker” – podvodnom detonacijom nuklearne bombe. “Princ Eugen” na 1100 m od epicentra izdržao je obje detonacije samo sa manjim oštećenjima. Kontaminirani brod je odšlepan i nasukan na jednom od atola u Maršalskom arhipelagu. Godine 2018. iz njega je evakuisana nafta iz rezervoara koja je prijetila ekološkom katastrofom.
Krstarica “Princ Eugen” preživjela je avio-bombe, torpeda, sudar sa drugim brodom i na kraju dvije nuklearne bombe od po 23 kilotone. Nevjerovatan brod. Neću citirati ni admirale ni istoričare ratnih mornarica, citiraću legendarnog Džasmina iz Top liste nadrealista: “To što Švabo napravi, to nema…”
Timur “Kapitän zur See” Tmurni
