29.10.1923. Mustafa Kemal Atatürk je proglasio Republiku Tursku. Glavni grad je postao Ankara.
Turska (tur. Türkiye), zvanično Republika Turska (tur. Türkiye Cumhuriyeti), transkontinentalna je zemlja koja se najvećim dijelom nalazi na Anadolijskom poluostrvu u zapadnoj Aziji i malim dijelom na Balkanskom poluostrvu u jugoistočnoj Evropi. Istočna Trakija, dio Turske u Evropi, razdvojena je od Anadolije Mramornim morem, Bosforom i Dardanelima (skupno se nazivaju turskim moreuzima). Turska se graniči s Grčkom i Bugarskom na sjeverozapadu, Gruzijom na sjeveroistoku, Jermenijom, azerbejdžanskom enklavom Nahčivan i Iranom na istoku, Irakom i Sirijom na jugoistoku, a ograničena je Crnim morem na sjeveru, Sredozemnim morem na jugu i Egejskim morem na zapadu. Preko Crnog mora nalazi se Rumunija, Ukrajina i Rusija, a preko Sredozemnog mora Kipar, Liban, Izrael, Pojas Gaze (palestinske teritorije), Egipat i Libija, iako nijedna od ovih zemalja ne dijeli kopnenu granicu s Turskom. Istanbul je najveći grad u zemlji, dok je Ankara glavni grad. Približno 70 do 80 posto građana identifikuju se Turcima, dok su Kurdi najveća nacionalna manjina od 15 do 20 posto stanovništva.
Ovo područje bilo je naseljeno raznovrsnim civilizacijama poput Asiraca, Grka, Tračana, Frigijaca, Urartijaca i Jermena. Helenizacija je počela u doba Aleksandra Velikog, a nastavila se u vizantijsko doba. Seldžuci su počeli da se doseljavaju u 11. vijeku, a njihova pobeda nad Vizantincima u bici kod Mancikerta 1071. označava početak i osnivanje Turske. Rumski sultanat upravljao je Anadolijom sve do mongolske najezde 1243. godine, kada se raspadala na male turkmenske kneževine. Krajem 13. vijeka, Osmanlije su počele sa ujedinjavanjem tih turskih kneževina. Nakon što je Mehmed II 1453. osvojio Carigrad, nastavilo se osmansko širenje za vrijeme vladavine Selima I. Za vrijeme vladavine Sulejmana Veličanstvenog, Osmansko carstvo obuhvatalo je veći dio jugoistočne Evrope, zapadne Azije i sjeverne Afrike i postalo svjetska sila. U narednim vjekovima, država je ušla u period propadanja, postepenim gubitkom teritorija i ratovima. U namjeri da učvrsti oslabljene društvene i političke temelje carstva, Mahmud II je započeo period modernizacije početkom 19. vijeka, donijevši reforme u svim oblastima države, računajući vojsku i birokratiju, uz emancipaciju svih građana.
Godine 1913, državni udar djelotvorno je stavio zemlju pod kontrolu tri paše. Posle rata, konglomeracija teritorija i naroda koji su ranije činili Osmansko carstvo podijeljena je na nekoliko novih država. Turski rat za nezavisnost, koji su pokrenuli Mustafa Kemal Ataturk i njegovi saradnici protiv okupacije savezničkih sila, doveo je do ukidanja monarhije 1922. i uspostavljanja Republike Turske 1923, a Ataturk se nalazio na čelu iste. Sproveo je brojne reforme, od kojih su mnoge ugradile različite aspekte zapadnjačke misli, filozofije i običaja u novi oblik turske vlade. Tursko-kurdski sukob, oružani sukob između Republike Turske i kurdskih pobunjenika, na snazi je od 1984, prvenstveno na jugoistoku zemlje. Različite kurdske grupe zahtijevaju otcepljenje od Turske kako bi stvorili nezavisnu državu Kurdistan ili imali autonomiju i veća politička i kulturna prava Kurda u Turskoj.
Turska je članica UN od samog početka te organizacije, rana članica NATO-a, MMF-a i Svjetske banke i članica osnivač OESR-a, OEBS-a, OCES-a, OIS-a i G20. Nakon što je 1949. postala jedna od prvih članica Savjeta Evrope, Turska je od 1963. postala pridružena članica EEZ, pridružila se Carinskoj uniji EU 1995. i započela pregovore o pristupanju s Evropskom unijom 2005. koje je EU zaustavila 2018. sa Savjetom za opšta pitanja EU u kome se navodi da „Savet primjećuje da se Turska udaljavala od Evropske unije. Stoga su pregovori o pristupanju Turske u mirovanju, a poglavlja se više ne mogu razmatrati za otvaranje ili zatvaranje, te se ne predviđa dalji rad na modernizaciji carinske unije EU i Turske.” Privreda i diplomatske inicijative Turske dovele su do priznanja za regionalnu silu, dok joj je lokacija kroz istoriju dala geopolitički i strateški značaj. Turska je sekularna, unitarna, ranije parlamentarna republika koja je usvojila predsjednički sistem na referendumu 2017; novi sistem stupio je na snagu predsjedničkim izborima 2018. Trenutna administracija na čelu s predsjednikom Redžepom Tajipom Erdoganom iz AKP-a usvojila je mjere za povećanje uticaja islama i podrivanje kemalističke politike i slobode štampe.
Drugog juna 2022, zahtjev turskog ministra spoljnih poslova Mevluta Čavlušogua da se država oslovljava imenom Turkije u zvaničnim dokumentima i na međunarodnim forumima je odobren od strane UN.
Geografija
Položaj
Turska se geografski proteže na dva kontinenta. Anadolija, azijski dio države, zauzima oko 97% površine Turske. Evropski dio koji se nalazi u istočnoj Trakiji zauzima oko 3% površine države (23.623 km2).
Sveukupne granice Turske dugačke su 9.850 km, od čega 7.200 km zauzimaju morske granice. Na zapadu Turska izlazi na Egejsko more, na jugu ima izlaz na Sredozemno more, te na sjeveru na Crno more. Na kopnu Turska graniči sa osam zemalja sa ukupnom dužinom kopnenih granica od 2.648 km. Na sjeverozapadu graniči s Grčkom (206 km granice) i Bugarskom (240 km), na sjeveroistoku s Gruzijom (252 km), Jermenijom (268 km), Azerbejdžanom (eksklavom i autonomnom republikom Nahičevan, 9 km), na istoku s Iranom (499 km) i na jugu s Irakom (352 km) i Sirijom (822 km). Nedaleko od obale Turske nalazi se i Kipar koji je politički podijeljen na međunarodno priznatu Kiparske Republiku i Tursku Republiku Sjeverni Kipar, koju priznaje samo Turska.
Sjever Turske je jedno od seizmički najaktivnijih područja na svjetu s vrlo čestim zemljotresima. Od većih gradova posebno je potresima ugrožen Istanbul.
Reljef
Turska je geografski podijeljena u sedam regija. To su: Mramorna regija, Egejska regija, Crnomorska regija, Centralna Anadolija, Sredozemna regija, Istočna Anadolija i Jugoistočna Anadolija. Ove regije se znatno razlikuju po vegetaciji i klimatskim uslovima.
Trakija se nalazi zapadno od Bosfora, na evropskoj strani zemlje. Na tračkoj strani rijeka Marica predstavlja granicu s Grčkom. Istočno od Bosfora nalazi se Mramorna regija. Mramorno more dijeli Evropu od Azije, te Egejsko more od Crnog mora. Na izlazu na Sredozemno more nalazi se tjesnac Dardaneli dugačak 60 km. Na Bosforu se nalazi Istanbul koji je najveći grad u Turskoj. Ova brežuljkasta regija koja je privredno središte Turske prekrivena je šumama i grmovitim biljem. Poljoprivreda u tom području je naročito razvijena. Nedaleko od grada Bursa nalazi se planina Uludag koja je popularno turističko odredište.
U Egejskoj regiji je takođe vrlo razvijena poljoprivreda. Izrazito brdoviti krajolik proteže se uzduž zapadne obale od Čanakalea do Bodruma. Obalno područje je jedno od turistički najrazvijenijih u Turskoj. Uz čemprese i masline ovdje se uzgaja i vinova loza. U ovoj regiji nalaze se mnogi gradovi iz starogrčkog razdoblja, kao npr. Troja, Asos, Pergam, Efez, Priena, Milet, Didima i Euromos.
Crnomorska regija zauzima sjeverno obalno područje Turske. Ovu regiju karakteriše blaga i vlažna klima. Planinsko područje ove regije prekriveno je šumama. Na ovom vrlo plodnom tlu uzgajaju se čaj, duvan, kukuruz i lješnik.
Regija Središnje Anadolije obuhvata visoravan u unutrašnjoj Anadoliji. Ovdje se nalazi slano jezero Tuz i planine visoke do 3.900 metara. Na istoku se nalazi Kapadokija koja je poznata po zadivljujućim crkvama i nastambama u visokim planinskim predjelima. Unutrašnjom Anadolijom dominiraju stepe, a to područje se smatra jednim od najsušnijih predjela Anadolije. Zbog toga poljoprivreda u tom dijelu zemlje nije toliko razvijena. Klimu ove regije karakterišu vruća i suva ljeta s hladnim noćima. Zimi temperatura može pasti i ispod −20 °C.
Regija Sredozemnog mora proteže se od planina Taurus na sjeveru do planina Amanos na istoku. U ovoj regiji pretežno se uzgajaju citrusi, banane, paradajza, kikiriki i pamuk.
Jugoistočna Anadolija je najstarija kulturna regija Turske. Proteže se od planina Taurus. Ovdje se nalaze rijeke Eufrat i Tigar.
Najzastupljenije poljoprivredne kulture su pšenica, ječam, vinova loza, masline i pistać.
Stanovništvo
Turci su evroazijski narod, tačnije njegova posebna grupa, sa oko 83,81 miliona pripadnika, koji žive raspoređeni na dva kontinenta. Najveći dio ih živi u Maloj Aziji (Turska sa oko 49 miliona), na Balkanu, i to u: Bugarskoj (815.000), Grčkoj (130.000), Makedoniji (81.000), Rumuniji (150.000), i nepoznat broj u zemljama nasljednicama bivše Jugoslavije, kao i na Kipru (135.000). Veći dio Turaka živi u Iraku (200.000 do 300.000), Siriji (100.000) kao i u dijelu zemalja Azije, gdje se zovu Turkmeni. Više od tri miliona Turaka živi u zapadnoj Evropi, od čega samo 1,2 miliona u Njemačkoj. Prvi put se spominju u 6. vijeku, a potomci su turkijskih naroda, koji su u 11. vijeku prodrli u Anadoliju, miješajući se postepeno sa ostalim narodima u tom dijelu svijeta: Grcima na zapadu, Jermenima i Kurdima na istoku, i Gruzinima na sjeveroistoku, a dijelom i sa Slovenima na jugoistoku Evrope. Današnja Turska priznaje sve Turke kao svoje državljane, ne samo državljane Turske, već se isto tako diči svojom jakom dijasporom, ali i etničkim Turcima, koji predstavljaju nacionalne manjine u susednim državama.
Izvor: Wikipedia
