Đorđe Balašević (Novi Sad, 11. maj 1953 — Novi Sad, 19. februar 2021), srpski i jugoslovenski kantautor i pjesnik. Bio je član grupa Žetva i Rani mraz, a 1982. započeo je solo karijeru. Ukupno je objavio 12 albuma. Glumio je u nekoliko televizijskih serija, za koje je pisao i muziku.
Singl Računajte na nas, iz perioda dok je bio član Ranog mraza, postigao je veliku popularnost u socijalističkoj Jugoslaviji i ostao je veoma popularan među svim narodima bivše Jugoslavije. Smatra se jednim od najvećih kantautora na prostorima bivše Jugoslavije, koji je ostavio nemjerljivo dubok trag u muzici i poeziji ovih prostora.
Biografija
Đorđe Balašević je rođen 11. maja 1953. godine, u Novom Sadu, u porodici oca Jovana Balaševića i Veronike Dolenec, iz Rasinje kod Koprivnice u današnjoj Hrvatskoj.
Balašević je odrastao u Novom Sadu, u kući u ulici Jovana Cvijića, u kojoj je živio sa suprugom Oliverom (rođ. Savić, u Zrenjaninu 1959) i troje djece (najstarija Jovana (glumica) — Lola, srednja Jelena — Beba i najmlađi-Aleksa (menadžer)). Pjesme je počeo da piše u osnovnoj školi, a sanjao je da postane fudbaler.
Gimnaziju je napustio u trećem razredu, jer nije volio matematiku, fiziku i hemiju, ali je uspio da maturira kao vanredni učenik. Položio je prijemni ispit za studije geografije ali nikada nije diplomirao.
Muzičku karijeru počinje 1977. godine kada se pridružio grupi Žetva.
Muzička karijera
Žetva i Rani mraz
1977. pristupa akustičarskoj grupi „Žetva” sa kojom, iste godine snima hit pjesmu „U razdeljak te ljubim” i ostvaruje svoj prvi uspjeh. Singl je prodat u više od 180.000 kopija, što je bio veliki uspjeh za jugoslovenske standarde.
Naredne godine napušta bend u kome se afirmisao i sa Vericom Todorović osniva grupu „Rani mraz” sa kojom nastupa na festivalu u Opatiji, sa pjesmom „Prva ljubav”. Tokom te godine snima nekoliko hit pjesama i sa njima ostvaruje velike tiraže i doživljava potpunu afirmaciju.
Pred samo snimanje pesme „Računajte na nas”, pridružuju im se bivši članovi grupe Suncokret, Biljana Krstić i Bora Đorđević. Pjesma je postala vrlo popularna među vlastima i među narodom, i predstavljala je svojevrsnu himnu generacije. Nakon samo dva mjeseca saradnje, grupu je napustio Đorđević, pošto je uočio razlike u autorskom senzibilitetu između sebe i Balaševića, i formirao grupu Riblja čorba. Grupu je napustila i Verica Todorović, pa su Biljana i Balašević snimili prvi album Ranog mraza „Mojoj mami umesto maturske slike u izlogu”. Balašević je još kao tinejdžer bio veliki poštovalac Korni grupe, tako da kompletnu produkciju i aranžmane albuma „Mojoj mami umesto maturske slike u izlogu” povjerava bivšim članovima Korni grupe.
Na festivalu u Splitu 1979. godine, Balašević je osvojio prvu nagradu sa pjesmom „Panonski mornar”, a svoju popularnost potvrđuje sa osam rasprodatih koncerata u beogradskoj dvorani Doma sindikata.
Tokom 1980. godine, služio je JNA u Zagrebu i Požarevcu, gdje je snimio TV seriju Vojnici. Krajem godine izašao je album „Odlazi cirkus”, poslednji album grupe Rani mraz. Album je potvrdio Balaševićev status i donio hitove kao što su „Priča o Vasi Ladačkom” i „Život je more”.
Solo karijera
Početkom 1982. godine započinje solo-karijeru albumom Pub sa kojim bilježi zapažen uspjeh. U TV seriji Pop Ćira i pop Spira tumači ulogu berberina Šace. U zimu sledeće godine prvi put puni beogradski Sava centar. Zatim slijedi ploča pod nazivom „Celovečernji the Kid” snimljena 1983. godine. Melodija naslovne numere koja je snimljena i na engleskom jeziku, je inspirisana folklorom Meksika. Aprila 1985. godine, snima izuzetno zapažen album 003. na kome se istakla pjesma Slovenska. Ovu ploču je produkcijski uradio kao i prethodnu Josip Boček. Naredne, 1984. godine u saradnji sa TV Novi Sad snima i TV film pod istoimenim nazivom „Celovečernji Kid”.
Sa sledećim albumom Bezdan, Balašević formira ekipu koja će mu ubuduće biti redovna studijska i koncertna potpora. Za produkciju ploče je zadužen Đorđe Petrović, aranžmani su povjereni klavijaturisti Aleksandru Dujinu. Đorđe Balašević naglašava da najplodniji period njegovog stvaralaštva otpočinje ovim albumom. Na Univerzijadi u Zagrebu 1987. godine, pjevao je sa grupama Riblja čorba, Parni valjak i Leb i sol. Sledeći album „Panta rei” prati izuzetno loše kritike, koje se podudaraju sa teškim periodom kroz koji je novosadski kantautor u privatnom životu prošao. Ipak na ovom albumu se izdvaja jedna od Balaševićevih najljepših balada „Jednom…”
Naredna ploča, „Tri posleratna druga”, koja je dobila podnaslov „Muzika iz istoimenog romana” i koju Balašević snima 1989. godine, prati radnju istoimenog romana i bilježi veliki uspjeh. Na pomenutoj ploči, koja je doživjela dobre kritike, i veoma dobro prošla kod publike, nalazi se jedna od najljepših balada koje je Balašević snimio — „D-mol”. U vrijeme dok počinju ratna zbivanja u SFRJ 1991. godine, na tržište izlazi album „Marim ja…”. Ovaj album ostaje upamćen po izuzetno dobrim tekstovima, nostalgičnim notama, po pjesmama „Nevernik”, „Divlji badem”, „Ringišpil”…
Te iste jeseni Balašević je imao svoju kolumnu u Radio-TV Reviji. U ovoj kolumni, dok bijesni rat na prostoru tada već bivše SFRJ, Balašević pravi veoma oštre i kritičke osvrte na sva aktuelna, pretežno politička dešavanja u zemlji. Ratne godine provodi sklonjen od javnosti, izbjegavajući mobilizaciju. Krajem 1993. godine snima album „Jedan od onih života”; album izlazi u vrijeme teške ekonomske krize, a pjesme su inspirisane ratnim tragedijama. Tih godina Balaševićevi koncerti postaju prva javna čistilišta, budući da na njima iznosi veoma oštre konotacije na račun aktuelne vlasti, sa jasnim opozicionim stavovima.
Posle malo duže pauze 1996. godine, objavljuje album pod nazivom „Naposletku”. Nove pjesme snimljene su uglavnom na akustičnim instrumentima uz učešće gudača Svetog Đorđa. Od instrumenata su upotrebljivani fagot, oboa, truba i violina koje na vjeran način dočaravaju atmosferu Balaševićevih stihova.
Drugi roman objavljuje 1997. godine. I u njemu Balašević prati svoj pretposlednji album — „Jedan od onih života”. Roman postiže izuzetno dobre kritike. A 2000. godine Balašević objavljuje političkim album pod naslovom decenije koja je iza nas — „Devedesete”. Na tom albumu on daje javnu osudu jednog vremena, jednog izgubljenog vremena, za jednu generaciju, umjesto na nostalgične i ljubavne pjesme na koje je navikao svoju publiku, na ovom albumu je ostala zabilježena pjesma „Živeti slobodno” koja ujedno i predstavlja himnu petooktobarskih promjena u kojima je i Balašević imao svoje aktivno učešće.
Ljubavne pjesme koje su izostale sa prethodnog albuma u punoj mjeri su nadoknađene krajem 2001. godine., kada je snimljen album „Dnevnik starog momka” koji je posvetio svojoj supruzi Olji. Naime, svaka od 12 pjesama na albumu nosi naziv jednog ženskog imena, a kombinacijom početnih slova tih imena dobija se pravo značenje ovog albuma „Olja je najbolja”. 2004. godine snima izuzetno dobar album koji nosi naziv svoje prve grupe Rani mraz. Zapaženo učešće u ovom albumu ima grupa Apsolutno romantično.
Živio je i radio u Novom Sadu, a držao je vrlo posjećene koncerte u mnogim gradovima bivše Jugoslavije. Održao je 24. maja 2013. veliki koncert u Beogradu, na Kalemegdanu.
Bio je oženjen suprugom Oliverom i imao ćerke Jovanu i Jelenu i sina Aleksu. Živio je u Novom Sadu.
Njegove tri pjesme, „Drvena pesma”, „D-mol”, „Devojka sa čardaš nogama”, uvrštene su u udžbenike za osnovnu školu u Srbiji.
Politika
1978. Balašević je snimio pjesmu „Računajte na nas”, koja je bila nezvanična himna Titove omladine. Ta pjesma je poručivala starijoj generaciji da će mladi slijediti revolucionarni komunistički put, koji su zacrtali stariji revolucionari na čelu sa Titom. Nakon smrti Josipa Broza objavio je i pjesmu „Tri put sam video Tita”. Bio je poznat po nadimku „Titov omladinac”. Balaševićev zanos je kasnije prešao u razočaranje i rezignaciju (pjesma „Rekvijem” iz 1988). Zbog pjesme „Računajte na nas” su ga tokom devedesetih mnogi napadali da je titoista i jugonostalgičar u nekom ružnom kontekstu te riječi, na šta je on odgovorio: „Ljudi, ja sam tu pesmu napisao pre 20 godina, da sam tad ubio Tita do sad bih izašao…”.
Javno se suprotstavljao režimu Slobodana Miloševića, držao kultne novogodišnje koncerte u Sava centru i bio ambasador dobre volje Visokog komesarijata UN za izbjeglice. Nakon pada Miloševićevog režima, prestao je da se politički eksponira, sve do 2008. godine kada je na predsjedničkim izborima podržao Borisa Tadića i učestvovao u njegovoj predizbornoj kampanji.
Smrt
Balašević je u novembru 2019. godine preživio infarkt i ugrađeni su mu stentovi. Obolio je od kovida 19 u februaru 2021. godine. Bio je na kućnom liječenju sve do 16. februara kada mu se pogoršalo zdravstveno stanje te je primljen u Infektivnu kliniku KC Vojvodine. Tri dana kasnije, 19. februara preminuo je od posljedica upale pluća koju je izazvao virus korona.
Na vijest o smrti Balaševića reagovala je javnost svih država nekadašnje SFRJ. U njegovom rodnom gradu Novom Sadu, u središtu grada su paljene svijeće, na Gradskoj kući su bila ugašena svijetla, ispred njegove kuće su se takođe okupili prijatelji i obožavaoci, a u Zagrebu su oko svijeća napisali bećarac na ćiriličkom pismu u čast njegove pjesme „Stih na asfaltu” koja počinje: „Da mi je još jedared proći Ilicom, pa da bećarac našvrljam ćirilicom.” U Puli su, pored Gradske biblioteke, na željezničkoj stanici svijećama odali počast jer je upravo tu, u pjesmi „Oprosti mi, Katrin”, „čekao autobus i svirao gitaru”.
Gradska vijećnica u Sarajevu je bila osvijetljena u čast Balaševića. I u nekoliko crnogorskih gradova građani su paljenjem svijeća i polaganjem cvijeća odali počast Đorđu Balaševiću. Plakat sa natpisom najljepše pjesme pjevao si našem gradu, poslednji pozdrav panonskom mornaru, postavljen je na ulazu u Cetinje. Građani Skoplja okupili su se na platou ispred Univerzalne sale da bi odali počast Balaševiću. Na skupu nazvanom Skoplje za Balaševića, na velikom video platnu su emitovane fotografije poznatog muzičara, dok su se u pozadini čuli njegovi najveći hitovi. Balaševiću su odali poštu i stanovnici Splita koji su se u velikom broju okupili na Peristulu. Pjevali su njegove pjesme, palili svijeće, ostavljali poruke s omiljenim Balaševićevim stihovima.
Grad Novi Sad je na svojoj teritoriji proglasio dan žalosti na dan njegove sahrane, 21. februara. Ispraćen je u krugu porodice uz tamburaše. Komemoracija, po želji porodice, nije bila održana. U ponedjeljak 22. februara Grad Novi Sad je organizovao manifestaciju „Dan kada je Đole preplivao Dunav” na Keju žrtava Racije kao poslednji oproštaj od simbola grada. Na događaju je bilo više desetina hiljada ljudi, prije svih iz Novoga Sada, ali iz cijele Srbije.
Tada je novoizabrani patrijarh srpski Porfirije, inače rođeni Bačvanin, povodom Đoletove smrti smrti ovoga pjevača istakao da „molitvama uzvraćam na tu neograničenu količinu ljubavi za sve lepo, blago i pitomo, poput bačke ravnice našeg Đoleta“. Nedjelju dana kasnije, patrijarh srpski Porfirije je ponovo aludirao na Balaševića (i kultnu pjesmu „Računajte na nas”) kada je posjetio Majske Poljane, mjesto naseljeno Srbima u Hrvatskoj koje je stradalo u zemljotresima krajem 2020. g. On je okupljenim mještanima rekao: „Računajte na nas… i na sve ljude dobre volje.”
Novosadska TV serija Državni posao u epizodi „Odlazi cirkus” dala je epitaf Balaševiću. Iako na kraju nema tačne napomene (kao u slučaju epizode „Odlazi cirkus”), epizoda „Nema karata” koja je izašla u etar 17. januara 2020. g. (tačno godinu, mjesec i dva dana pred smrt), takođe je velikim dijelom posvećena ovom novosadskom umjetniku. Dijalog kolega u epizodi počinje Boškićevim pitanjem „Je l’ neko umro?”, a odgovor Čvarkova je: „Jeste, Novi Sad!” Devet dana prije smrti, emitovana je epizoda pod naslovom „Računajte na nas” (baš kao hit iz 1978). Novembra 2016 je emitovana epizoda pod naslovom „Čepaj, čepaj”, koja je preuzeta iz teksta za pjesmu Šugar rep.
Priredio: Dragan Leković
