Piše: Radmila Milošević, građanska aktivistkinja
Već duže vrijeme građani Crne Gore nemoćno posmatraju kolaps političkog sistema uzrokovan neadekvatnim izbornim zakonodavstvom ali i nedovoljnom političkom kulturom i moralom političara.
Jedan od uzroka sveopšte konfuzije je stvaranje predizbornih koalicija raznorodnih političkih partija. Problemi proizilaze iz činjenice da te koalicije nijesu programskog karaktera već se prave isključivo radi osvajanja vlasti što ih kasnije čini nestabilnim jer nemaju zajednički sadržaj i koheziju.
Nagledali smo se situacija da manji konsituent koalicije, pa čak i neka (para)politička organizacija bez članstva a kamoli birača, prigrabi ogromnu političku i svaku drugu moć koja nije stečena voljom građana na izborima već političkim nagodbama.
Zbog ovih anomalija treba razmisliti da se naš politički sistem i izborno zakonodavstvo mijenja, i to:
1. Zabraniti predizborne koalicije ili kroz bolje finansiranje favorizovati one partije koje nastupaju samostalno
Zabranom predizbornih koalicija ili makar obesnaživanjem istih otklonile bi se neke od ranije navedenih anomalija. Formiranje postizbornih koalicija programski srodnih stranaka ili pak onih koje imaju ozbiljno uporište u biračkom tijelu dovelo bi do ukrupnjavanja političke scene i učinilo je stabilnijom i predvidljivijom.
2. Uvesti otvorene ili poluotvorene liste
Otvorenim ili polutovorenim listama ublažila bi se negativna selekcija u samim partijama i smanjila mogućnost “kadriranja” lidera stranaka da na vodeća mjesta u stranci a kasnije i parlamentu postavljaju ljude odane sebi a kojima je lojalnost lideru često i jedini kvalitet. Uvođenje (polu)otvorenih lista omogućilo bi prohodnost ljudima istinskih kvaliteta i znanja da se kandiduju i učestvuju u političkom životu čime bi se afirmisala direktna demokratija naročito na lokalnom nivou gdje se ljudi medjusobno dobro poznaju.
3. Smanjiti finasiranje političkih partija iz budzeta
Ovime bi formiranje političkih partija prestalo biti “biznis” jer ne bi bilo isplativo. Sada su stranke izdašno finansirane od države (novcem nas poreskih obveznika) i postaju “preduzeća” koja više vode računa o svojim nego o interesima građana koji su ih birali.
Ne slučajno, u Crnoj Gori ima preko 50 stranaka što nas čini vodećom zemljom u regionu.
Smanjenje finansiranja partija iz budzeta, kontrola porijekla novca kojim se stranke finansiraju (tzv.donacije) i kontrola načina trošenja tih sredstava, rezultiralo bi time da se politikom bave oni koji su svojim radom i znanjem već stekli društveni ugled i novac a ne oni koji preko poltike žele da ga steknu.
Navedene izmjene dovele bi do ozdravljenja našeg od partitokratije oboljelog političkog sistema, izborna demokratija bi konačno prerasla u liberalnu, vladavina partijskih oligarhija oslabila, moć gradjana porasla u upravljanju državom a, loša tradicija personalizovane vlasti (“gospodara”) se preselila u institucije.
