U kontekstu političke diversifikacije i ponude nečeg novog na političkom nebu Crne Gore, može se reći da je PES bio „breaking through“ iz crnogorskog političkog matriksa koji je godinama opstajao na ,,blokovskoj podjeli“ između takozvanih državotvornih i unionističkih opcija. Pojavom PES-a na parlamentarnim izborima 2023. godine, prvi put se dogodilo da oba pomenuta bloka zajedno nemaju ni 50% podrške biračkog tijela. Taj presedan je trebalo da bude prekretnica u crnogorskoj politici: početak pada starih političkih ponuda i uspon novih opcija. Međutim, nešto je nedostajalo.
Uz Budvu, Nikšić je najveći talac kriminala i preostalih DPS struktura. Kako sam već pisao: najveći gubitnik DPS-ove tranzicije i privatizacije. DPS je trideset godina od Nikšića pravio blato i doveo ga do zastiđa. Za razliku od Budve koja mahom zavisi od vjetrova koji duvaju iz par starosjedilačkih porodica i raspodjele kriminalnog plijena, građanima Nikšića ostalo je da ugašene fabrike, izgubljena radna mjesta i opšte društveno beznađe i frustraciju, nadomjeste fatalističkim biranjem između nacionalnih polova i starih politika koje ih dijele. Vječno trčanje u krug.
Moguće da zvuči pretenciozno, ali prije nego što se Pokret Evropa sad pojavio kao aktivan politički akter, u Crnoj Gori nije bilo dovoljno stvarnih i suštinskih promjena. Čak ni istorijska promjena iz avgusta 2020. nije bila rezultat političke zrelosti, već prije svega uticaja Crkve i jedne vrste društvene emancipacije kakvu zemlja do tada nije doživjela. Ipak, sve što je uslijedilo – konstrukcije i rekonstrukcije vlada – svelo se na neuspjele eksperimente i jalovo kruženje unutar kruga koji su iscrtale ambasade Kvinte. Od ekspertsko-apostolske vlade, preko manjinske DPS vlade Dritana Abazovića, samo su se miješale karte po dubini ne dozvoljavajući da se suštinski išta promijeni u sistemu osim uloga, a pritom da se izgubi mnogo vremena. Dakle, lice sistema se mijenjalo, ali ne i struktura i suština.
Međutim, jedna stvar je nagovještavala tematski iskorak: program ES 1 je bio prva opipljiva promjena. Kod mnogih građana se evidentno osjetila promjena što je imalo za posledicu i drugačije posmatraju na politiku – izvan nametnutih okvira – i daju pažnju toliko čekanim ekonomskim temama.
Poslednji lokalni izbori u Nikšiću su se desili prije značajnih pomjeranja na nacionalnom nivou, pa Nikšić nije imao tu srećnu okolnost poput Podgorice, Berana, pa i Budve – da glasa za nešto više od nacionalnog polariteta. Pokret Evropa sad nije bio na tadašnjim izborima, pa je Nikšić ostao sa starim društvom na lokalnoj vlasti. Međutim, izvjesno je da su novi procesi i opcije u politici na nacionalnom nivou, uticali i na preference građana Nikšića.
Na parlamentarnim izborima u junu 2023. godine Crna Gora je mogla da bira nešto drugačije i novo. Po prvi put se dogodilo da dva najveća politička bloka – DPS i partneri i nekadašnji DF i partneri – zajedno nisu osvojila ni 50% podrške građana na državnom nivou. Tadašnja koalicija „Zajedno“ (DPS, SD, LP, DUA) osvojila je 23,22% glasova, dok je koalicija „Za budućnost Crne Gore“ (NSD, DNP, Radnička partija) dobila 14,74%. U dotadašnjem političkom vakuumu pojavio se „Pokret Evropa sad“, koji je poremetio postojeće odnose snaga i narušio status kvo, osvojivši 25,53%, podrške građana Crne Gore.
Rezultati parlamentarnih izbora na nacionalnom nivou, imali su sličnu refleksiju i u Nikšiću, gdje su odluke Nikšićana bile slične kao i cjelokupne Crne Gore. Građani su jasno pokazali da žele više od već viđenih političkih ponuda, a rezultati izbora to potvrđuju: Koalicija „Zajedno“ 30,8%; koalicija „Za budućnost Crne Gore“ 17,76%.
Dakle, ni u Nikšiću, okoštale ponude dvije najdominantnije političke grupacije nisu uspjele da zajedno dobiju podršku polovine birača. S druge strane, Pokret Evropa sad, u Nikšiću je preoznat kao novi i poželjni politički akter sa 27,55% podrške birača.
To je trebalo da bude nagovještaj početka političkog, a možda i dubljeg društvenog ozdravljenja ovog grada. Formiranjem 44. Vlade, program ES 2 napravio je iskorak u pravcu promjene teme u javnom mnjenju: ekonomija je bila ,,jedina igra u gradu“ i uz opšta povećanja ličnih primanja, građani su mogli da vide svoj politički momenat iz nove perspektive. Međutim stvari ni sada nisu sigurne, a lokalni kontekst je nešto drugačiji: čini se da se neki birači vraćaju svojim tradicionalnim rovovima, a drugi apstinenciji, pa su u nedjelju na ispitu i Pokret Evropa sad i građani Nikšića.
PES će dobiti ocjenu za svoj dosadašnji rad, pogotovo po pitanju rukovođenja i građenja lokalnih infrastruktura, ali i po pitanju održavanja javnog diskursa u pravcu novih političkih ideja i koncepata i komunikacije sa različitim profilima građana. Na kraju i po pitanju politika koje realizuju Vlada i premijer.
S druge strane, Nikšićani će pokazati koliko su politički zreli i spremni na promjene i iskorak u novu eru politike i dugačijih javnih tema. Pokazaće koliko je težak ili dug put do društvenog ozdravljenja i koliko velike promjene treba da se dese da bi izašli iz starog političkog matriksa i za sobom ostavili ponude kakve nude tradicionalni dominantni politički i ideološki blokovi. Ovdje su jednako na ispitu i građani koji su se odlučili na apstineciju, ali i dio civilnog društva i medija koji kontinuirano radi na pasiviziranju građana. Kao neko od javnog uticaja, na njima je velika odgovornost što imunizuju građane od njihovih građanskih prava i obaveza. Bilo kako bilo, pitanje za zaključak je: da li su građani spremni da glasaju izvan starog konteksta, glasaju za budućnosti i izađu iz prošlosti.
Autor: Aleksandar Novović
