Ministarka kulture i medija Tamara Vujović (Demokrate) trebalo bi da uskoro dostavi Vladi informaciju o svim eventualno nezakonito postavljenim spomen-obilježjima širom Crne Gore, i potom zatraži od izvršne vlasti instrukcije za dalje postupanje u tim slučajevima – saznaju “Vijesti”.
Spisak bi, prema nezvaničnim informacijama redakcije, mogao da bude predat Vladi u narednih nekoliko dana.
Izvor “Vijesti” kazao je da se sumnja da širom države postoji nekoliko desetina nezakonito postavljenih spomenika.
“Imajući u vidu da se, po prijavama upućenim Ministarstvu, ne zna da li je neko spomen-obilježje zakonito postavljeno, prijave će biti sublimirane u informaciju, koja će biti predata Vladi. Ona treba da kaže da li da se ide u provjeru svih prijava. To iz razloga da se ne bi dogodilo da se krene u provjere, a da se onda, ako je posrijedi bila lažna prijava, ne ocijeni da se kontrolom izazivaju tenzije…”, naveo je sagovornik.
Vujović je, kako je list pisao, prethodne sedmice naložila inspekcijski nadzor u Plužinama, Herceg Novom i Petnjici, kako bi inspektorka za kulturna dobra provjerila da li je neko od spomen-obilježja u tim opštinama nezakonito postavljeno.
Podnosilac prijave u vezi s Plužinama tražio je, prema nezvaničnim informacijama “Vijesti”, da se ispita da li je po zakonu postavljena ploča “Nedajci pali u ratovima 1912-1918”, koja se nalazi ispod ploče posvećene stradalima u ratu od 1941. do 1945.
Po nalogu inspektorke, juče je iz centra Herceg Novog uklonjeno spomen-obilježje Rudolfu Karužiću Njunju. Kako je saopšteno iz Opštine Herceg Novi, utvrđeno je da je spomenik “Pamtimo naše oriđinale” nezakonito postavljen 2009. godine u Njegoševoj ulici, te da za to ne postoji neophodna dokumentacija propisana Zakonom o spomen-obilježjima.
Inspektorka za kulturna dobra je, kako se navodi, rješenjem od 21. avgusta naložila Opštini Herceg Novi da po hitnom postupku, a najkasnije u roku od tri dana, ukloni sporno obilježje. Opština Herceg Novi postupila je po tom rješenju i o tome, pisanim putem, obavijestila inspekciju.
U Petnjicu je inspekcija bila upućena da ispita da li u toj opštini postoji zvanična odluka o davanju imena ulici po ratnom zločincu Osmanu Rastoderu. Prema saznanjima “Vijesti”, u toj opštini je obustavljen inspekcijski nadzor jer je kontrolom svih dokumenata utvrđeno da (zvanična) odluka o ulici Osmana Rastodera nije donesena, niti da u varošici na sjeveru države postoji takva ulica.
Vujović je bila u toj opštini prije više od dvije sedmice povodom navoda medija da se tu nalazi ulica Rastodera. Ona je tada kazala da na licu mjesta nije zatekla tablu s natpisom koji se pominjao u medijima, ali je najavila detaljnu kontrolu.
“Vijesti” su 2015. objavile da su neki građani Petnjice samoinicijativno postavili nekoliko tabli s nazivima ulica. Među njima je bila i ona s imenom Rastodera, a čija fotografija (table) je objavljena na Fejsbuk stranici Radija Petnjica. Iz Opštine Petnjica su prije nekoliko sedmica saopštili da organi te lokalne samouprave nikad nisu ni razmatrali, niti donijeli odluku kojom bi se neka ulica nazvala po Rastoderu.
“Istine radi, u jednom trenutku je neodgovorni pojedinac postavio tablu, koja je odmah uklonjena od nadležnih organa”, naveli su.
Vlasti Federativne Narodne Republike Jugoslavije proglasile su Rastodera za ratnog zločinca nakon završetka Drugog svjetskog rata, a vođa Muslimanske milicije, paravojne formacije koja je sarađivala s fašistima, ubijen je u januaru 1946. pod nerazjašnjenim okolnostima.
Ministarstvo kulture je bilo naložilo uklanjanje nelagalno postavljenog spomenika četničkom komandantu Pavlu Đurišiću u beranskom selu Gornje Zaostro. Spomenik je istog dana kad je otkriven, 8. avgusta, sklonjen u tamošnju mjesnu crkvu. Nezakonito obilježje sklonili su mještani po, kako su tvrdili, “prethodnom dogovoru s policijom”. Međutim, kip je prije nekoliko dana prebačen u konak manastira Đurđevi stupovi.
Opština Gusinje uklonila je 14. avgusta spomenik saradniku fašista u Drugom svjetskom ratu Jusufu Čeliću (Isufu Kameru Čelaju), koji je bio postavljen u tamošnjem selu Vusanje. To obilježje demontirano je po nalogu inspektorke za kulturna dobra. Ona je to naredila 12. avgusta, ostavivši upravi Gusinja rok od tri dana da završi taj posao, što su oni ispoštovali.
Čelić je bio komandir čete vulentara (vulentara), milicije koju su činili Albanci koji su živjeli na prostoru Plava, Gusinja i Albanije, a koja je, prema tvrdnjama nekih istoričara, odgovorna za zločine nad pravoslavnim stanovništvom. Tu paravojsku formirala je fašistička Italija.
Ministarka kulture i medija rekla je “Vijestima” prije desetak dana da će svi spomenici koji su postavljeni protivno zakonu, biti uklonjeni.
“Nema izuzetaka, nema selektivne primjene, nema tolerancije. Ministarstvo će i dalje, u saradnji s Upravom za inspekcijske poslove, lokalnim samoupravama, policijom i tužilaštvom, štititi kulturnu baštinu i istorijski integritet naše države. Kad postoji osnov sumnje da je spomenik predmet ili sredstvo izvršenja krivičnog djela, oduzimanje može narediti isključivo nadležni tužilac, u skladu sa zakonom”, poručila je ona.
Vujović je tada rekla da se resor kojim rukovodi neće zaustaviti dok svako spomen-obilježje postavljeno bez saglasnosti Ministarstva ne bude uklonjeno – u svakoj opštini, bez izuzetka.
Zakonom o spomen-obilježjima propisano je sprečavanje podizanja spomenika za događaje koji označavaju gubitak slobode ili nezavisnosti Crne Gore, simbolizuju, odnosno označavaju saradnju s okupatorom, njegovim saveznikom ili pomagačem, zatim za osobe koje su bile saradnici okupatora, njegovog saveznika ili pomagača, koje su zastupale fašističke, šovinističke ili nacističke ideje ili ideologije, koje su osuđene za krivično djelo protiv čovječnosti ili drugih dobara zaštićenih međunarodnim pravom ili su proglašene ratnim zločincima…
Prema tom propisu, spomenici se podižu u skladu s programom podizanja, koji donosi skupština opštine, glavnog grada i prijestonice, uz prethodnu saglasnost organa državne uprave nadležnog za poslove kulture (ministarstvo).
Izvor: Vijesti
