Osman Đikić (Mostar, 7. januar 1879 — Mostar, 30. mart 1912), bosansko-hercegovački i srpski pjesnik i nacionalni radnik, autor drama, publicista i političar.
Biografija
Rođen je u Mostaru u građanskoj porodici, gdje je završio nižu gimnaziju. Zbog toga što se javno izjašnjavao da je Srbin, austrougarske vlasti su ga istjerale iz petog razreda gimnazije, pa je školovanje nastavio u Beogradu, odakle je otišao u Carigrad, pa u Beč, gdje je završio Trgovačku akademiju. Još dok je bio gimnazijalac počeo se družiti sa mostarskim pjesnicima okupljenim oko lista Zora: Aleksom Šantićem, Svetozarom Ćorovićem i Jovanom Dučićem, pod čijim je uticajem počeo da piše pjesme. Do kraja života u svom književnom i javnom djelovanju uvijek je iskazivao svoje nepokolebljivo srpstvo. Bio je bankarski činovnik u Zagrebu, Brčkom i Mostaru.
Jutros srce rano uranilo
Jutros sunce rano uranilo,
na se sjajno ruho udarilo.
Narli nebu na širine stiže,
i sa zemlje kara-duvak diže.
Diže duvak sa zemljina lica,
sanak trže s njenih trepavica.
Osnivač je kulturnog društva bosanskohercegovačke muslimanske mladeži Gajret, koje je prosrpski usmjeravao, a 1909. izabran je za sekretara ovog društva. Tada se već preselio u Sarajevo, gdje je uređivao i istoimeni list Gajret. Pored toga bio je jedan od pokretača i urednik časopisa Musavat, koji je 1909. godine počeo da izlazi u Mostaru. 1910. pokrenuo je Bosansko-hercegovački glasnik u Sarajevu a 1912. bio je među pokretačima političkog lista Samouprava i bio mu je glavni urednik. Pisao je pjesme i mnoge stvari u prozi, u Bosanskoj Vili, Zori, Carigradskom glasniku (1899) i drugim književnim listovima. Iza sebe je ostavio tri zbirke pjesama: Pobratimstvo koju je 1900. u Beogradu objavio sa Avdom S. Karabegovićem i Omer-begom Sulejmanpašićem-Despotovićem. 1902. Srpska dubrovačka štamparija A. Pasarića štampala mu je knjigu pjesama Muslimanskoj mladeži. Godinu dana kasnije 1903. godine, u izdanju Srpske štamparije sinova S. Mijata Radovića u Mostaru izašla mu je zbirka pjesama Ašiklije.
Umro je od tuberkuloze 1912. godine.
Napisao je i niz rodoljubivih pjesama između kojih je „Srpska vila“ posvećena Ristu Raduloviću:
Oh ne plači vilo, utri gorke suze!
Jer već sunce milo i nama se rađa,
Brat se s bratom miri, prestanuće svađa!
I Srbin će stresti opet teške uze !!!
Poznate su mu pesme Oj kaduno, kono moja i Đaurko mila.
Đaurko mila *
Đaurko mila, tuga me mori
za oči tvoje što suze rone,
usta su tvoja prepuna baja.
Oh, dođi, dođi sred zagrljaja,
čuj, kako srce umilno tepa:
“Oh, dođi, dođi Đaurko lijepa.”
Sakupljao je narodne pjesme (rukopisna zbirka Hercegovački biser 60 pjesama) i bilježio običaje (Svadbeni običaji Muhamedanaca u Hercegovini, rukopis). U ljubavnoj lirici se oslanjao na sevdalinku i ugledao na pesnike Istoka, a pobožnom lirikom se obraćao muslimanskoj mladeži. Napisao je drame Zlatija (1905), Stana (1906) i Muhadžir (1909). Njegov pozorišni komad “Zlatija” prvi put je izveden 1927. godine u Beogradu u novoj zgradi Narodnog pozorišta. Bilo je to povodom obeležavanja 15 godina od njegove smrti.
Akšam geldi *
Akšam geldi, sunce zađe,
na tvom licu osta sjaj.
Akšam geldi, tvoje lice,
od sunašca ljepše sja.
Da mi se je ogrijati,
na ljepoti lica tvog!
Moja draga na siltetu,
uživa k’o padišah!
A ja nigdje ništa nemam,
ja sam puki siromah.
Akšam geldi, dan se gubi,
moje srce zaman ljubi.
Akšam geldi, mrak se sprema,
a za mene sanka nema!
Osman Đikić je umro od tuberkuloze u Mostaru 30. marta 1912. godine, i bio je sahranjen u Velikom carinskom haremu. I njegova supruga Zora umrla je od iste bolesti 14. septembra 1914. godine, pa je njihova ljubav i tragična sudbina prerasla u romantičnu legendu koja traje do danas.
Vuku St. Karadžiću
(Prilikom prenosa kostiju mu iz Beča u Beograd)
Sa svih strana, gdje god Srbin živi,
Tvom pomenu lovor — v’jenci lete,
Pa i ovaj primi slavni Vuče,
Što ga moja mlada duša splete!
U tom v’jencu uzalud bi bilo
Tražit’ zlatom ispletenih grana.
Jer taj v’jenac ništa drugo nije,
Nego moja duša razdragana.
Niz godina, štono se je spleo
U daljini iznad groba tvoga,
Ko da bješe lanac teških muka,
Tuđe leglo — srca ledenoga.
Al’ ti gredeš svojoj zemlji sada,
Svoja zemlja lagana je raka,
Na tvom grobu neumrli Vuče,
Mirisaće srpska ruža slatka!
Posle njegove smrti mnoge kulturne ustanove nosile su njegovo ime. U Beogradu je Gajret nosio njegovo ime (1927). Godine 1936. prema projektu beogradskog arhitekte i istoričara umetnosti Aleksandra Deroka, podignuto mu je spomen – turbe u haremu kod Karađoz-begove džamije u koje su preneseni i njegovi posmrtni ostaci iz Velikog carinskog harema. Ustaše su spomen-turbe porušile 1941. godine a obnovljeno je posle Drugog svjetskog rata. U poslednjem ratu tj. posle povlačenja vojnih i paravojnih srpskih snaga, u junu 1992. godine, spomen-turbe su minirali pripadnici HOS-a. Delimično je obnovljeno 1998. godine.
SAN
U dubokoj tmini polunoći gluhe,
vasiona cjela kad se u san svede,
kad i vjetrić usne na grančice suhe,
na nebeskom svodu zvjezice blijede.
Zlaćane se vlasi razasuli njojzi
polunagim tjelom, a na njenoj glavi
od rumene ruže, ljubice plavetne
i bijele lale vjenac od tri boje.
Đikićeva sabrana djela, u redakciji dr. Josipa Lešića, objavila je sarajevska izdavačka kuća “Svjetlost” u ediciji “Kulturno nasleđe Bosne i Hercegovine” 1971. godine.
Bibliografija
Pobratimstvo (sa O. Sulejmanpašićem-Despotovićem i A. S. Karabegovićem), Beograd 1900
Muslimanskoj mladeži, Dubrovnik 1902
Ašiklije, Mostar 1903
Sabrana djela, Sarajevo 1971.
Za Press priredio: Dragan Leković
