Karel Čapek (Male Svatonjovice, 9. januar 1890 — Prag, 25. decembar 1938), češki književnik. Prvi je u svijetu upotrijebio riječ robot, u svojoj drami R. U. R (Rossumovi Univerzální Roboti) iz 1920. On sam je tvrdio da je njegov brat Josef Čapek smislio ovu riječ.
Život i rad
Čapek je bio svestran umjetnik, pisao je drame, eseje, književne kritike i pozorišne predstave, a bavio se i fotografijom i umjetničkom kritikom. Pisao je inteligentno i humoristički o širokom spektru tema. Njegovi radovi su poznati po interesantnom i preciznom opisu stvarnosti. Najviše je poznat kao pisac naučne fantastike, koju je pisao mnogo prije nego što je ovaj žanr postao zasebna grana književnosti. Može se smatrati osnivačem klasične naučne fantastike, čija je glavna tema moguća ili alternativna budućnost čovječanstva. Po ovom motivu Čapek je blizak savremenicima Džordžu Orvelu i Oldousu Haksliju.
Mnogi njegovi radovi predstavljaju diskusiju o etičkim i drugim aspektima revolucionarnih pronalazaka i procesa, koji su se dali naslutiti početkom 20. vijeka. To uključuje masovnu proizvodnju, atomsko oružje, robote ili inteligentne daždevnjake. Obrađujući takve teme Čapek je izražavao strah od nailazećih društvenih katastrofa, diktatura, nasilja i neograničene vlasti korporacija. Nastojao je pritom da nađe nadu za ljudska bića. Pisao je i detektivske priče, pripovjetke, romane, drame, putopise, eseje i feljtone. Njegovi najznačajniji radovi su pokušaji rješavanja problema epistemologije, želja da odgovori na pitanje: Šta je znanje? (na primjer, u djelu „Priče iz dva džepa“).
Tokom 1930-ih Čapek je u svojim djelima razmatrao prijetnju diktatura i fašizma. Bio je najproduktivniji za vrijeme postojanja Prve čehoslovačke republike (1918—1938). Bio je lični prijatelj predsjednika Čehoslovačke Tomaša Masarika, i napisao je knjigu „Razgovori sa Tomašem Masarikom“. Masarik je često posjećivao Čapekovova okupljanja čeških patriota. U ovom periodu, Čapek je postao član međunarodnog PEN-a.
Kada je postalo jasno da su zapadni saveznici odbili da brane Čehoslovačku od Hitlera, Čapeku su savjetovali da napusti Čehoslovačku jer ga je Gestapo imenovao državnim neprijateljem broj 2. Čapek je odbio da ode i ostao je u zemlji. Njemačka je anektirala Češku nakon Minhenskog sporazuma. Čapek je ubrzo nakon toga umro od upale pluća 25. decembra 1938. Njegov brat Josef umro je u koncentracionom logoru Bergen-Belsen.
Nakon rata komunistički režim Čehoslovačke je sa zadrškom prihvatio Čapeka. Razlog je bio u Čapekovom odbijanju da prihvati komunizam kao alternativu nacističkoj dominaciji.
Za Press priredio: Dragan Leković
