Pol Njuman (engl. Paul Newman) američki glumac, režiser, producent, preduzetnik, vozač auto trka i humanitarac, rođen 26. januara 1925. godine u Klivlendu (Ohajo), preminuo 26. septembra 2008. u Vestportu (Konektikat). U svojoj karijeri nagrađivan je nagradama: Oskar, Zlatni globus, Udruženja filmskih glumaca, Emi, kao i mnogim počasnim nagradama i priznanjima. Osnivač je kompanije Newman’s Own, iz koje je donirao cijeli profit i priloge u dobrotvorne svrhe. Do maja 2007. godine ove donacije su premašile 220.000.000 dolara. Njuman je preminuo od raka pluća u svom domu u Vestportu (Konektikat).
Rani život
Rođen je u Šejker Hajtsu (predgrađe Klivlenda), kao sin Tereze (rođene Fetzer ili Fetsko; slovački Terézia Fecková) i Artura Samjuela Njumana koji je vodio prodavnicu sportske opreme. Njegov otac je bio Jevrej, a majka Slovakinja. Njuman se izjašnjavao kao Jevrej, navodeći da je to “veći izazov”.
Njuman je rano pokazao interes za glumu, u čemu ga je majka ohrabrivala. Sa sedam godina je imao svoj glumački debi u školskoj produkciji Robin Hud. Maturirao je na Srednjoj školi Šejker Hajts 1943. godine, a kasnije je pohađao Univerzitet Ohajo u Atensu (Ohajo) gdje se pridružio bratstvu Phi Kappa Tau.
Filmska karijera
Na Brodveju je debitovao u komadu Vilijama Indža Piknik. Potom je nastupao u dramama Sati očaja i Slatka ptica mladosti sa glumicom Džeraldinom Pejdž. 1962. zaigrao je i u filmskoj verziji Slatke ptice mladosti, ponovo sa Džeraldinom Pejdž.
Njegov prvi film je bio Srebrni putir (1954), da bi kasnije uslijedile kritičarski hvaljene uloge u filmovima: Neko tamo gore me voli (1956), kao bokser Roki Grazijano; Mačka na usijanom limenom krovu (1958), gdje je igrao sa Elizabet Tejlor; i Mladi iz Filadelfije (1959), sa Barbarom Raš i Robertom Vonom.
Poznatiji filmovi 60-ih, 70-ih i 80-ih su mu: Egzodus (1960), Hazarder (1961), Had (1963), Pokretna meta (1966), Hombre (1967), Hladnoruki kažnjenik (1967), Pakleni toranj (1974), Surova igra (1977) i Presuda (1982).
Sarađivao je sa glumcem Robertom Redfordom i režiserom Džordžom Rojom Hilom u filmovima Buč Kasidi i Sandens Kid (1969) i Žaoka (1973). Najviše je sarađivao sa suprugom, glumicom Džoanom Vudvard i to u filmovima Dugo toplo ljeto (1958), Okupite se oko zastave, momci! (1958), S terase (1960), Pariski bluz (1961), A New Kind of Love (1963), Winning (1969), WUSA (1970), The Drowning Pool (1975), Hari i sin (1984) i Gospodin i gospođa Bridž. Takođe, zajedno su igrali i u mini-seriji Empire Falls, ali nisu imali zajedničkih scena.
Dvadesetpet godina nakon filma “Hazarder” (1961), u kome je igrao Edija Felsona, reprizirao je istu ulogu u filmu Martina Skorsezea Boja novca. Za ulogu u ovom filmu je nagrađen Oskarom za najboljeg glavnog glumca. 2003. je ponovio ulogu u predstavi Our Town i nominovan je za nagrade Toni i Emi.
Njegova poslednja filmska uloga je bila uloga šefa mafije Džona Runija u filmu Put bez povratka, gdje je igrao zajedno sa Tomom Henksom. Nakon toga je pozajmio glas u animiranom filmu Cars a bio je i narator u filmu Dejl, koji govori o legandarnom NASCAR vozaču Dejlu Ernhartu.
Njuman se povukao iz glumačkog posla 25. maja 2007. godine, sa obrazloženjem da ne može da nastavi da glumi na nivou na kojem bi htio.
Brakovi i porodica
Njuman se ženio dva puta. Prvi brak je bio sa Džeki Viti sa kojom je bio u braku od 1949. do 1958. godine. Sa Džeki je imao sina Skota i dvije kćerke: Suzanu Kendal i Stefani. Skot, koji se pojavio u filmovima Breakheart Pass, Pakleni toranj i Fraternity Row je preminuo od predoziranja drogom. Nakon toga Pol Njuman je u sjećanje na svog sina osnovao Centar Skota Njumana za zavisnike od droge. Suzana pravi dokumentarne filmove, a i glumica je, kako u pozorištu tako i na filmu. Bila je koproducent u Njumanovom filmu The Shadow Box, za koga je nominovana za nagradu Emi.
Njegov drugi brak je bio sa glumicom Džoanom Vudvard s kojom se vjenčao 29. januara 1958. Sa njom ima tri kćerke: Elenor “Nel” Terezu (1959), Melisu “Lizi” Stjuart (1961) i Kler “Kleu” Oliviju (1965). Njegova kćerka Elenor (u filmu potpisana kao Nel Pots) je igrala jednu od glavnih uloga (pored svoje majke) u filmu koga je Njuman režirao Uticaj gama-zraka na sablasne nevene.
Za Press priredio: Dragan Leković
