Pukovnik Majk Petruka pogodio je raketom vrata Šipčanika, misleći da uništava borbene avione “mig-21”, a, u stvari je uništio svih sedam aviona G-4 “super galeb” iz akro-grupe “Leteće zvijezde”
Podkast “10 percent true – Tales from the cockpit”(https://www.10percenttrue.com/), koji se bavi temama vojnog vazduhoplovstva, u posljednje dvije sedmice emitovao je više detalja o borbenoj upotrebi američkog ratnog vazduhoplovstva i drugih NATO zemalja iznad Jugoslavije 1999. godine nego drugi izvori za prethodne 24 godine. Zahvaljujući svjedočenju pilota USAF-a, pukovnika Majka Petruke WSO-a (Weapons Sistem Officer) na višenamjenskom borbenom avionu F-15E koji je tokom NATO bombardovanja Jugoslavije imao više desetina borbenih letova, saznajemo do sada neobjavljene detalje aspekta rata koji nije dovoljno obrađen: o jurišnim dejstvima, upotrebi preciznih sredstava vazduh-zemlja, detaljima borbene upotrebe aviona F-15E, etičkom momentu biranja ciljeva i ono najinteresantnije, detalje o greškama tokom borbenih dejstava i namjernim ciljanjima civilnih ciljeva.
Petruka do detalja opisuje bombardovanje podgoričkog mješovitog vojno-civilnog aerodroma “Golubovci” kod Podgorice, a njegovu priču prenosi i popularni portal tangosix.rs.
NATO je 27. aprila 1999. u tri navrata bombardovao podgorički aerodrom “Golubovci”.
Petruka se u četvrtoj epizodi svog svjedočenja prisjeća dejstva po aerodromu “Golubovci”, preciznije po objektu “Zeta”, kako ga naziva, a to je podzemni hangar unutar brda Šipčanik, nedaleko od mješovitog civilno-vojnog podgoričkog aerodroma. Prema njegovom sjećanju, po ovom cilju su prvo dejstvovali “bombketi” – “lovci F-14A” koji su u zalasku svoje karijere upotrebljavani i za dejstva preciznom municijom po zemaljskim ciljevima.
Deset dana kasnije Petruka i još nekoliko F-15E posada dejstvovalo je po istom cilju. Tokom planiranja njegove misije planeri su izgubili fotografije cilja i raspored ciljnih tačaka, što je on morao da nacrta iz sjećanja sa jedne od prethodnih misija. Borbena misija je Petruki u isto vrijeme bila i ispitni let (cxeck ride). Prilikom faze planiranja svaka bomba iz svakog aviona je dobila ciljnu tačku. Sjeverna vrata, južna vrata, ventilacioni otvor…
Ispostavilo se da je nakon rasporeda ostaolo neraspoređeno nekoliko bombi, što je neko od pilota iskoristio za predlog da se njima dejstvuje po tornju na aerodromu “Golubovci”. Petruka kaže “naravno da to nismo uradili budući da se toranj nalazio na ‘no strike’ listi civilnih ciljeva” i da su višak bombi jednostavno usmjerili u prethodne ciljne tačke.
Petruka navodi da mu je pogodak GBY-10 laserski vođenom bombom bio najprecizniji ikad, što prikazuje u četvrtoj epizodi u formi snimka tog napada. Potvrđuje da ih je tokom napada bezuspješno gađala protivavionska artiljerija i da je ciljao dio iznad vrata objekta “Zeta”. Vrata koja su bila otvorena. Kaže da su preko LANTRIN sistema gledali kako udarni talas i vatra eksplozije uništavaju “mig-21” koji je bio parkiran na stajanci nedaleko od ulaza u objekat. Obavještajni podaci u pripremi za drugu misiju i dalje su im govorili da se u objektu nalaze avioni “mig-21”.
Međutim, danima kasnije saznaje da je on zapravo posljednji dejstvovao po avionima “super galeb” akro-grupe Leteće zvijezde, koji su takođe bili parkirani unuatar Šipčanika.
Akro-grupa Leteće zvijezde nastala je 1985. godine, u sklopu tadašnje Vojske SFR Jugoslavije, iako su akrobatske tačke na vojnim avionima izvođene i mnogo ranije.
Sjedište grupe Leteće zvijezde bilo je u Zadru, a poslije rata na teritoriji bivše Jugoslavije jedinica je preseljena u Podgoricu, ali se nisu pojavljali u javnosti sve do 1996. godine.
Avioni koji su pripadali letačkoj grupi bili su smješteni u podzemnom objektu Šipčanik u Tuzima, koji se našao na meti NATO snaga 1999. godine. Uništeno je svih sedam “letećih zvijezda”, što je bio kraj akro-grupe.
U nekadašnjoj vojnoj bazi i ponosu bivše Jugoslavije – Šipčaniku kod Podgorice danas se umjesto aviona, bombi i raketa nalaze hektolitri raznih vina, koje proizvodi podgorička kompanija “Plantaže”. Aviobaza u Šipčaniku bila je, pored podzemnih čuvenih aerodroma Željava kod Bihaća i Slatine kod Prištine, jedina u bivšoj Jugoslaviji iz koje su avioni polijetali bukvalno iz tunela izgrađenog usred brda.
Petruka je za način kako je izveo ovu misiju dobio DFC odlikovanje (Distingyicxed Flying Cross).
Među prvim NATO bombama koje su 24. marta 1999. godine bacili avioni iz italijanske vojne baze Avijano, bile su i one koje su pale na vojni aerodrom “Golubovci” kod Podgorice.
Tokom bombardovanja SRJ izvršeno je 2.300 vazdušnih udara na 995 objekata širom zemlje, a 1.150 borbenih aviona lansiralo je blizu 420.000 projektila ukupne mase 22.000 tona.
Generalni sekretar NATO-a Havijer Solana je 24. marta 1999. godine oko 19.30 časova, samo desetak minuta poslije polijetanja većeg broja aviona iz baze NATO-a u italijanskom gradu Avijanu, objavio da su započeli vazdušni napadi protiv vojnih ciljeva u SRJ. Prve večeri su većinom gađani vojni ciljevi, mahom krstarećim raketama “tomahavk”. Drugog dana su, prema pojedinim medijima, prvi put upotrijebljeni “stelt” bombarderi F-117A i B-2.
Ipak, i pored nadmoćnosti NATO-a, 27. marta u 20.42 časa došlo je do senzacionalnog obaranja jednog aviona tipa F-117A, koji je pao u atar sela Buđanovci. Srpski radarski položaji su često mijenjali svoje položaje i vrlo često pravili lažne ciljeve. U uslovima potpune vazdušne nadmoćnosti NATO-a Vojska Jugoslavije je pokušavala da se odbrani uz potencijal na zaštiti ljudstva i borbene tehnike.
Prvog dana napada pala je i prva žrtva, devetnaestogodišnji Saša Stajić iz Beograda, poginuo je na ratnoj straži u krugu kasarne “Milovan Šaranović” u Danilovgradu.
U napadima koji su uslijedili 6. aprila 1999. godine NATO je bacio bombe na aerodrom u “Golubovcima”. Dan kasnije bombardovana je farma u Podgorici, kada su stradala tri radnika zaposlena na njoj. Tokom 16. aprila više projektila i bombi pogodilo je područje Podgorice i Danilovgrada, a 30. april ostaće upamćen kao jedan od najkrvavijih datuma u novijoj istoriji Crne Gore.
Tada je bombardovana Murina, kada je stradalo najviše civila tokom te agresije. Stradalo je šest nevinih građana.
Živote su izgubila djeca: četrnaestogodišnji Miroslav Knežević (1985), trinaestogodišnja Olivera Maksimović (1986) i desetogodišnja Julija Brudar (1989).
U napadu su stradali i Vukić Vuletić (1953), Milka Kočanović (1930) i Manojlo Komatina (1927).
Bombardovanje je okončano 9. juna 1999. potpisivanjem Kumanovskog sporazuma, koji je predviđao povlačenje jugoslovenskih snaga bezbjednosti sa Kosova, razmještanje NATO-a i uspostavljanje UNMIK, civilne misije UN.
Gađanje civilnih ciljeva
Priču o etici u borbenim operacijama i jasnom odabiru nepotrebnih civilnih ciljeva Petruka počinje misijom koja je trebalo da se obavi 5. maja. Kako navodi, dobili su zadatak da dejstvuju kasetnim bombama CBU-87 po jednom selu u Srbiji. Kaže da mu je isprva bilo sumnjivo da je meta selo (koje nije uspio da identifikuje i nakon rata) ali da je cio proces planiranja misije bio nestandardan. Na mapi je samo bio ucrtan pravougaonik u okviru kojeg je trebalo da bace kasetne bombe bez konkretnog vojnog cilja. Petruka se pobunio i kroz lanac komande, zvao je AOC (Air Operations Center) da ih pita da li su sigurni da je u pitanju validna meta. Odgovoreno mu je da je lično general Majkl Šort (komandujući svih NATO vazdušnih snaga za udare po Jugoslaviji) potpisao naredbu za ovo konkretno dejstvo. Petruka je zatim ostalim posadama iz svoje eksadrile kazao da ne bi trebalo da izvrše ovaj zadatak ukoliko prilikom ciljanja video-senzorima ne budu ubijeđeni da se radi o vojnim ciljevima. Procedura koju su dogovorili između sebe za tu eventualnost bila je da bombe bace u okviru zadatog pravouganika, ali u šumu van civilnog naselja.
Tako je i bilo. Tokom prilaska cilju vidjeli su da je ciljna tačka bila na dvjema pravoslavnim crkvama. Posade su se usaglasile da kasetne bombe izbace na dogovrenu nenaseljenu lokaciju u šumi. Međutim, drugi paket sa drugim posadama iz njegove eskadrile bio je ponovo taskovan za isti cilj druge noći. Petruka, saznavši za to, ostavlja pisanu poruku, kao upozorenje pilotu iz posada koji je odgovoran za planiranje sljedeće misije, da se radi o crkvama. Pomenuti pilot ipak izvršava misiju nakon protesta kroz lanac komandovanja koji nije dao rezultat i, kako Petruka tvrdi, taj paket kasetnim bombama uništava crkve. Pomenuti pilot je, prema Petrukinom svjedočenju, nakon rata imao psihičke probleme i stradao je u udesu malog civilnog aviona koji je sam letio.
Petruka je nakon rata sreo generala Šorta i suočio ga sa izborom ovog konkretnog cilja, na šta je Šort odgovorio da se ne sjeća detalja.
Izvor: Dan
