Aleksandar Nevski (rus. Алекса́ндр Яросла́вич Не́вский), veliki ruski knez i svetac Ruske pravoslavne crkve.
Biografija
Rođen je 30. maja 1220. godine, kao sin velikog kneza Jaroslava Vsevolodoviča. Mladost je proveo u Novgorodu, a vlast nad Novgorodskom kneževinom je dobio 1228. godine. Kada je 1237. papa Grgur IX organizovao pohod da bi pokorio ruske zemlje, knez Aleksandar je ustao u zaštitu pravoslavne vjere i u bici kod ušća rijeke Ižore, na obalama Neve, izvojevao 15. jula 1240. veliku pobjedu, po kojoj je i dobio nadimak „Nevski“. Uspješno se suprotstavio i litavsko-njemačkoj najezdi: u situaciji kada su gradovi Jurjev i Pskov već bili zauzeti, a Tevtonci prodrli do Novgorodske oblasti, Aleksandar Nevski požurio je sa vojskom ka Finskom zalivu, zauzeo Koporje, razbio Njemce, oslobodio Pskov i izvojevao slavnu pobjedu 5. aprila 1242. na Čudskom jezeru. Nakon ovoga, razbivši litavsku najezdu, sa slavom se vratio u Novgorod, ali, saznavši za smrt svoga oca (1246) uputio se u Vladimir, kako bi preduzeo mjere za zaštitu državnog poretka. Batu-kan ga je izvijestio da, ako želi da sačuva vlast, mora da dođe u mongolski tabor i pokloni mu se. Aleksandar je pristao da dođe u kanov tabor, ali je istupio kao ispovednik hrišćanske vjere, odričući se od poklonjenja. U Tatarskoj zemlji je od velikog kana dobio vlast nad čitavom južnom Rusijom i Kijevom (1249). U to doba Aleksandar je privukao i pažnju pape Inokentija IV, koji mu je poslao dvojicu kardinala, Galta i Gemonta, sa namjerom da izvrše uticaj na njega kako bi primio katoličanstvo. Njihovi predlozi su, međutim, odbačeni. Od 1252. nosio je titulu velikog kneza. Preminuo je 14. novembra 1263, primivši prije smrti monaški postrig pod imenom Aleksije. Tijelo mu je pogrebeno 23. novembra u Manastiru rođenja presvete Bogorodice u Vladimiru.
Proslavljanje
Njegove mošti, otkrivene 1380, svečano su prenijete u Petrograd 1724. po naredbi Petra Velikog i nalaze se u lavri Svetog Aleksandra Nevskog. Ruska crkva kanonizovala ga je u prvom redu zbog hrišćanskih vrlina, a tokom vremena stvarale su se i priče o čudima vezanim za njegov lik. Tako, na primjer, u doba kneza Dmitrija Donskog, u crkvi gdje je počivalo Aleksandrovo tijelo, jedne noći svijeće su se navodno upalile same od sebe, a dva starca izašla su iz oltara i prišla njegovom grobu, govoreći: „Aleksandre, ustani i spasi praunuka svoga Dimitrija, koga silno napadaju tuđinci“. Priča dalje kazuje kako je Aleksandar ustao iz groba i pošao sa njima, a da je sve vidio crkvenjak i o tome izvijestio crkvene vlasti; sveštenici su netruležne mošti kneževe postavili u kivot i tom prilikom su bolesnici, pritičući im sa vjerom, zadobili iscijeljenje, a arhimandrit Jefrosin je vidio kako se svijeća kraj groba Aleksandrovog sama zapalila od nebeskog plamena. Spomen mu se slavi 23. novembra i 30. avgusta.
Popularna kultura
1938. snimljen je film Sergeja Ajzenštajna Aleksandar Nevski.
2008. godine Aleksandar Nevski je proglašen za najveću ličnost ruske istorije.
Priredio: Dragan Leković
