Arman Žan di Plesi de Rišelje (franc. Armand Jean du Plessis de Richelieu; Pariz, 9. septembar 1585 — Pariz, 4. decembar 1642), francuski državnik, kardinal, koji je kao ministar kralja Luja XIII vršio stvarnu vlast u Francuskoj i podigao moć francuske krune. Godine 1635. osnovao je Francusku akademiju.
Biografija
Rođen je septembra 1585. godine u Parizu. Kao sveštenik učestvuje 1614. godine u radu Državnih staleža, poslednjih održanih staleža prije izbijanja Francuske revolucije 1789. godine. Godine 1617. kralj Luj se proglasio punoljetnim. Pokazao se nesposobnim vladarom. Njegov najbliži saradnik, vojvoda Lin, oslobodio se Končinija, a Marija Mediči 1617. godine odlazi u manastir. Sa njom odlazi i jedan od Končinijevih štićenika, Arman Žan de Plesi, budući kardinal Rišelje. On održava vezu sa kraljem i uspijeva da ga 1619. godine pomiri sa majkom. Lin umire 1621. godine i otvara Rišeljeu put ka vlasti.
U narednim godinama hugenoti dižu pobunu jer jačanje jezuita i katolika dovodi do slabljenja njihovog položaja. Luj pokušava da nametne hrišćanstvo nekim teritorijama na jugu Francuske što dovodi do otpora. Ugovorom u Monpelijeu, hugenoti gube neke tvrđave i pravo na održavanje skupština. Mir se vraća 1624. godine. Rišelje iste godine ulazi u dvorski savjet. Po dolasku na vlast, Rišelje guši pobune plemstva, šalje Mariju Mediči i Gastona Orleanskog (Lujevog brata) u progonstvo, zatvara i osuđuje više prinčeva, ograničava snagu hugenota. On 1626. godine traži stvaranje Velike Francuske. Svjestan je teških prilika u zemlji. Ne uspijeva da ublaži posljedice Tridesetogodišnjeg rata po Francusku (rashodi se udvostručuju). Državi prijeti raspadanje, a hugenoti govore o republici. Plemstvo prijeti da će od Francuske napravi zemlju sličnu Carstvu. Rišelje najprije izbjegava sukobe, ali ga hugenotska pobuna prisiljava na reakciju (1627). Hugenoti su držali velike djelove zapadne Francuske, kontrolisali su mnoge luke i održavali veze sa Engleskom. Centar im je bio u Larošelu koga Rišelje opsijeda 1628. godine. Hugenoti se predaju, a Rišelje sledeće godine donosi Aleski edikt milosti kojima hugenoti gube luke, gradove i političke privilegije. Zadržali su vjerske povlastice i postali dio zajednice.
Naredne tri godine (1629-1632) obilježila je opasna zavjera Marije Mediči i Gastona Orleanskog protiv Rišeljea. Zavjera nije uspjela. U istom periodu česte su pobune protiv vlasti širom Francuske. U spoljnoj politici, Rišelje se uključuje u Tridesetogodišnji rat podržavajući protestantsku Švedsku protiv Austrije (1630). Posle pogibije Gustava Adolfa on podstiče stvaranje nove koalicije protiv cara. Luj objavljuje rat Španiji 1635. godine. Rat se vodi na tri fronta: u Italiji, Rajnskoj oblasti i Nizozemskoj, protiv Španije i Carstva. Najveći neprijatelj je Španija. Španske trupe prodiru u Pikardiju (1636) i ugrožavaju sam Pariz. Prijetnja je ujedinila plemstvo i francuska aristokratija nanosi poraze Špancima. Ugrožava i Nizozemsku. Španska flota poražena je od nizozemske kod Dovera (1639), a kopnena vojska od Francuza kod Rokroa (1643). Rišelje nije doživio ovaj poslednji trijumf jer je umro krajem 1642. godine. Naslijedio ga je Žil Mazaren.
Priredio: Dragan Leković
