Popularnost ovog datuma, mnogi će reći, nema mnogo veze sa hrišćanstvom, već sa narodnim običajima i tradicijama, jer ovo je period kraja zime i očekivanje proljeća.
Poslednjih godina Svetog Trifuna, zaštitnika vinogradara, koga slavi pravoslavna crkva, sve više zasjenjuje Sveti Valentin ili Dan zaljubljenih, iako se i dalje sa sigurnošću ne može reći ko je bio Sveti Valentin.
Srpska pravoslavna crkva i vjernici danas obilježavaju Svetog Trifuna. On se slavi kao velikomučenik koji je postradao za hrišćansku vjeru, ne isključujući njegov značaj zaštitnika bračne ljubavi i vjernosti, koje su dio hrišćanske propovijedi.
Prema hrišćanskom učenju, bračna ljubav je blagoslovena od Boga, a bračni zavjet neraskidiv, o čemu svojim djelima najbolje svjedoče Hristovi velikomučenici, među kojima je i Sveti Trifun.
U “Ohridskom prologu” vladike Nikolaja Velimirovića piše kako je velikomučenik Trifun poginuo 250. godine u Nikeji, od mača hristobornog rimskog cara Dakija.
Vladika Nikolaj govori o skromnosti i iscjeliteljskoj moći svetitelja Trifuna, koji je u djetinjstvu čuvao guske i jedini mogao pomoći ludoj kćeri cara Gordija.
Sahranjen je skromno, po njegovoj želji, u selu Kampsadi u Frigiji, gdje je i rođen.
Svetog Trifuna slave mnogobrojni esnafi, vinogradari, mehandžije, a na liturgijama se pominje stradanje svetitelja Trifuna.
Na ovaj dan vinogradari izlaze u vinograd da orežu barem jedan čokot vinove loze i poliju ga vinom. Vjeruje se da će grožđe tako dobro roditi.
Ako na svetog Trifuna pada kiša, vjeruje se da će uspešno roditi šljiva i da će biti dobra godina.
Jedno od vjerovanja u narodu je, da sa ovim danom stiže proljeće, da se budi priroda i najuzvišenije osjećanje kod ljudi, ljubav.
U nekim selima Šumadije slavi se kao zavjetan dan, jer se smatra da on štiti sela od grada i poplave.
Prema vjerovanju, Sveti Trifun je čuvar bilja i štiti ga raznih štetočina. Obično se njemu mole da sačuva njive i vinograde od skakavaca, gusenica i drugih insekata.
Sveti Valentin se ne pojavljuje u najranijoj listi rimskih mučenika, Hronografiji iz 354. godine, iako je pokrovitelj sastavljanja Hronografije bio bogati rimski hrišćanin po imenu Valentin.
Međutim, pominje se u Martyrologium Hieronymianum-u koji je sastavljen između 460. i 544. godine iz ranijih lokalnih izvora. Praznik svetog Valentina 14. februara prvi je ustanovio 496. godine papa Gelasije Prvi, koji je Valentina uvrstio među sve one „… Čija se imena pravedno poštuju među ljudima, ali čija su djela poznata samo Bogu.“
Katolička enciklopedija i drugi hagiografski izvori govore o tri svetaca Valentina koji se vezuju za 14. februar. Jedan je bio rimski sveštenik, drugi biskup Interamne (današnjeg grada Terni u italijanskoj pokrajni Umbrija), oba sahranjena duž Via Flaminije ispred Rim, na različitim udaljenostima od grada. Za trećeg se govorilo da je svetac koji je stradao istog dana sa nizom pratilaca u rimskoj provinciji u Africi, o kojima se ništa drugo ne zna.
Prema zvaničnoj biografiji Ternijske eparhije, episkop Valentin je rođen i živio je u Interamni i dok je bio na privremenom boravku u Rimu, 14. februara 269. godine zatvoren je, mučen i mučenički je stradao. Njegovo tijelo je na brzinu sahranjeno na obližnjem groblju i nekoliko noći kasnije njegovi učenici su uzeli tijelo i vratili ga kući.
Rimski Martirologij, zvanična lista priznatih svetaca Katoličke crkve, za 14. februar navodi samo jednog Svetog Valentina: mučenika koji je umro na Via Flaminiji.
Uobičajena hagiografija opisuje Svetog Valentina kao rimskog sveštenika ili kao bivšeg biskupa koji je mučeničkom smrću stradao po naredbi samog cara Klaudija Gotika (Klaudija Drugog).
Klaudije, naime, nije želio da se muškarci žene dok traju ratovi jer je vjerovao da su neoženjeni muškarci bolji vojnici. Biskup Valentin se protivio tome i organizovao je tajna vjenčanja. Zbog toga je bačen u tamnicu i nad njime je izvršena smrtna kazna 14. februara.
Prema vjerovanju, dok je odlazio da mu odrube glavu, Valentin je slijepoj tamničarevoj ćerki poslao pismo sa žutim šafranomu u znak zahvalnosti za ukazanu pažnju. Bilo je potpisano „od tvog Valentina“.
Prema profesoru Lorensu Kaningemu sa Univerziteta Notr Dam, naučnici imaju dvije glavne teorije kojima objašnjavaju kako je 14. februar postao sinonim za romantičnu ljubav.
Rimski praznik Luperkalije – drevna paganska proslava plodnosti, kojom se odavala počast Junoni, kraljici rimskih bogova i boginja i boginji žena i braka, održavana je 14. februara, dan prije početka praznika. Za vrijeme festivala, žene bi pisale ljubavna pisma i ostavljale ih u veliki ćup. Muškarci bi tada izvlačili poruke i kretali u potragu za ženom koja je napisala poruku koju su izvukli.
Ptice i pčele – Postojalo je vjerovanje da sredinom februara sve pernate životinje traže sebi partnera, partnerku za proljeće koje dolazi i novu sezonu parenja. Zato se na mnogim čestitkama za Dan zaljubljenih mogu vidjeti ptice kao simbol navedene tradicije i vjerovanja.
Papa Gelasije je 496. godine imenovao 14. februar u čast svetog Valentina kao sveca zaštitnika zaljubljenih. Papa Pavle Šesti ga je 1969. izbacio iz kalendara. Međutim, spoj rimskog festivala i hrišćanskog mučeništva se učvrstio i Dan zaljubljenih je preživio.
Izvor: RTS
