Vučji do, zaravan oko 6 km istočno od Bileće, na kojoj se 1876. vodila odlučujuća bitka između Turaka sa jedne i Crnogoraca, Brđana i Hercegovaca sa druge strane.
U crnogorsko-turskom ratu 1876-78, crnogorski Sjeverni odred jačine 17 crnogorskih i 11 hercegovačkih bataljona i 4 topa, posle neuspjeha na Bišini, povukao se iz rejona Nevesinja i prikupio 27. jula uveče u selu Vrbici s predstražama između Vučjeg dola i Bileće. Toga dana knez Nikola je rasporedio sve snage u 4 brigade, a rezervu od 6 bataljona zadržao pod svojom neposrednom komandom.
Turske snage (24 bataljona i 12 topova) pod Muhtar-pašom nastupile su za Sjevernim odredom i stigle u Bileću 27. jula 1876.
Bitka
Turci su 28. jula sa 16 bataljona i 12 topova krenuli pravcem Bileća — Vučji do — Ubli. U prethodnici su se nalazila 4 bataljona i 2 topa pod Selim-pašom; za njima su nastupali 5 bataljona i 3 topa pod Osman-pašom, sa zadatkom da prije Vučjeg dola skrenu ka Golom brdu (kota 1049) i Vardaru (kota 1129) radi zaštite lijevog boka glavnine; glavnina jačine 9 bataljona i 7 topova nastupala je pod neposrednom komandom Muhtar-paše, a ispred nje bašibozuk (oko 1000 ljudi).
Crnogorsko-hercegovačke predstraže izložene dejstvu artiljerijske vatre povukle su se na Kokot (kota 1249), Kovčeg (kota 1216) i Golo brdo (kota 1049 i kota 1073). Brigade iz logora u selu Vrbici krenule su ka položajima Vardar — Kovčeg i izbile kolonom na desno krilo pod serdarom Jolem Piletićem, na centar pod serdarom Bajom Boškovićem i na lijevo krilo pod vojvodom Petrom Vukotićem, za njim je išao vojvoda Peko Pavlović, a knjaz Nikola sa 6 bataljona na Kokot (kota 1249). U međuvremenu, turska prethodnica se pod vatrom crnogorsko-hercegovačkih predstraža razvila u streljački stroj, zauzela Kovčeg (kota 1216) i produžila prema Kokotu, a snage pod Osman-pašom su preko Radmilovića Dubrave (dio sela Baljaka) produžile pokret prema Vardaru (kota 1129). Za to vrijeme Sjeverni odred izbio je na položaje Vardar i Kokot i kad su se Turci približili na 1000-1500 m krenuo im u susret. Mada bez podrške artiljerije, koja je bila upućena u Uble, lijevo krilo Sjevernog odreda je u snažnom naletu razbilo bašibozuk koji je u bjekstvu u prolazu, kroz redove nizama, načeo njihov moral. Sjeverni odred je zauzeo na juriš Kovčeg (kota 1216), likvidirao tursku artiljerijsku posadu i zaplijenio topove; tu je poginuo Selim-paša; desno krilo Sjevernog odreda razbilo je, za to vrijeme, kolonu pod Osman-pašom, zaplijenilo topove, zarobilo cijeli bataljon Turaka i Osman-pašu. Muhtar-paša uspio je da razvije za borbu samo dio glavnine, koju su odmah napali već razvijeni crnogorski bataljoni i natjerali je da većim dijelom baci oružje i u panici pobjegne prema Bileći. Razbijene turske snage gonio je Sjeverni odred do utvrđenja u Bileći, iz kojeg je Muhtar-paša, sjutradan, odstupio prema Trebinju.
U bici su Turci imali 4000 poginulih i ranjenih; među poginulim sem Selim-paše nalazila su se 3 miralaja (pukovnika), 3 potpukovnika i 168 nižih oficira; zaplijenjeno je oko 3000 pušaka, 21 zastava, i dr. Sjeverni odred imao je 72 poginula i 118 ranjenih.
Priredio: Dragan Leković
