Određivanje mandatara manjinske vlade, bez prethodno održanih izbora značilo bi flagrantno kršenje crnogorskog Ustava što bi bio i osnov da se pred Ustavnim sudom pokrene postupak protiv predsjednika Mila Đukanovića, ocijenio je Đorđije Blažić, dekan Fakulteta za državne i evropske studije.
“U slučaju da Ustavni sud utvrdi povredu Ustava, što bi bilo ustavnopravno nesporno, Skupština bi mogla da razriješi predsjednika na osnovu člana 98 Ustava koji jasno uređuje uslove za prestanak mandata, odnosno razrješenje predsjednika. U istu pravnu situaciju povrede Ustava ulazi i Skupština ukoliko izabere takvu nelegalnu vladu na predlog nelegalnog mandatara”, kazao je Blažić za „Dan“.
Komentarišući mogućnost formiranja manjinske vlade nakon smjene premijera, odnosno pada vlade Zdravka Krivokapića, Blažić je kazao da bi to bilo potpuno nelegalno.
“Upravo ovih dana predsjednik je obznanio započinjanje partijskih razgovora sa predstavnicima političkih partija zastupljenih u Skupštini (član 95 stav 1 tačka 5 Ustava), a samim tim i mogućnost da Skupština donese neustavnu odluku o izboru nove, treće po redu neustavne vlade, u pola mandata Skupštine, pri tome zanemarujući svoja ustavna ograničenja iz člana 103. stav 1 Ustava Crne Gore o uslovima pod kojima predsjednik može određivati mandatara za sastav vlade”, precizirao je dr Blažić.
Smatra da je „očigledno da kao i do sada partijski interesi dijela vladajuće, ali i opozicione partitokratije kada imaju zajednički interes ne prezaju od ustavnopravnog nasilja kada treba ostvariti svoje partijske interese“.
“Ništa novo, ništa neobično, već viđeno čak i očekivano”, navodi Blažić, koji važi za jednog od vodećih eksperata ustavnog prava u Crnoj Gori.
Podsjeća da je i „studentima prve godine prava jasno da za svaku odluku javno pravnog organa moraju postojati tri preduslova propisana Ustavom ili zakonom – pravni osnov tj. ovlašćenje organa dato eksplicitno Ustavom, zakonom ili drugim pravnim aktom, materijalno-pravni uslovi pod kojima se donosi takva odluka propisani Ustavom, zakonom ili drugim aktom, i procesno pravni uslovi pod kojima se donosi odluka u smislu vrste i pravila postupka u kojem se odlučuje o konkretnom pitanju, tj. konkretnoj pravnoj stvari.
“U konkretnoj pravnoj stvari, predlaganje mandatara za sastav vlade, Ustav jasno uređuje uslove i to ovlašćenje predsjednika da predlaže mandatara (član 103 stav 1) uz jasne uslove za predlaganje, koji moraju biti ispunjeni da bi koristio svoje ovlašćenje, tj. trenutak kada dobija ustavno ovlašćenje i rok u kome to ovlašćenje koristi a to su konstituisanje Skupštine i rok za predlaganje mandatara od trideset dana od dana konstituisanja Skupštine (član 103 stav 1 Ustva) – pojasnio je Blažić i ukazao da je preciziran i postupak u kome se predlaže mandatar (član 95 stav 1 tačka 5) nakon obavljenih razgovora sa predstavnicima političkih partija zastupljenih u Skupštini, iako partije nisu konstitutivni element Skupštine već poslanici, potom sa dvoje sudija Ustavnog suda i sa Zaštitnikom ljudskih prava.
“Ovo su ustavnopravni okviri materijalno pravnog i procesno pravnog aspekta predlaganja mandatara za sastav i izbor legalne vlade Crne Gore i drugi uslovi ne postoje ni u Ustavu Crne Gore, niti bilo kom zakonu. U konkretnim okolnostima nije ispunjen nijedan materijalno pravni uslov za izbor nove vlade sa ovim premijerom. Nije bilo novih parlamentarnih izbora nakon 30. avgusta 2020. godine, samim tim nije moglo biti ni konstituisanja nove skupštine a rok od 30 dana za određivanje mandatara takođe nije mogao biti ispoštovan jer nije bilo konstituisanja nove skupštine”, objasnio je Blažić.
Blažić kaže da je ideja o izboru nove vlade ustavnopravno moguća, ali samo pod uslovom da Skupština skrati sebi mandat u smislu člana 84 stav 2. i 4. Ustava, nakon čega predsjednik ima ovlašćenja da raspiše nove parlamentarne izbore (član 95 stav 1 tačka 4).
“U pravnoj teoriji je odavno poznato da je vladavina prava „metapravna“ ideja o valjanom pravnom poretku koji podrobnim i postojanim pravnim ograničenjima državne vlasti, odgovarajućim svojstvima zakona i pouzdanim institucionalnim jemstvima obezbjeđuje ljudsku sigurnost i slobodu. Elementi vladavine prava su materijalna (supstancijalna) ograničenja vlasti. U današnjem svijetu to se čini Ustavom, kao najvišim pravnim aktom (u Engleskoj ustavnim konvencijama), ali i međunarodno pravnim instrumentima”, navodi Blažić.
Prema njegovoj ocjeni, Crna Gora je od proglašenja nezavisnosti sve dalje od pravno uređenog društva, a sve više postaje „feud državnih i partijskih oligarhija“.
“Nažalost, od ustavnog određenja Crne Gore kao nezavisne i suverene države, koja počiva na građanskom konceptu, demokratiji, ekološkoj brizi i državi socijalne pravde zasnovanoj na vladavini prava nije ostalo ništa osim pukih proklamovanih vrijednosti. Crna Gora sve više postaje negacija sopstvenog postojanja svodeći se na „zemlju“ kao geografski pojam i faktički feud državnih i partijskih oligarhija i njihovih tajkuna koji supstituišu njen državno pravni poredak, uništavaju njene formalno pravne institucije pretvarajući ih u ispostave razlitih partijskih konstituenata vlasti, interesnih grupa i pojedinaca bliskih vlasti”, konstatuje Blažić.
Dodaje da se na tom fonu odvija, i ovog puta uz pomoć dijela vladajućih i opozicionih partija, i trenutna situacija konstituisanja izvršene vlasti „dogovorne“ države, formiranjem neke nove vlade u pola mandata Skupštine u kojoj je veoma aktivno uključena gotovo većinska partitokratska interesna mašinerija kao navodni „vladaoci prava“ i „dužebrižnici“ državnog provizorijuma Crne Gore.
