Džejms Bajron Din (engl. James Byron Dean) (Marion, 8. februara 1931. – Šolam, 30. septembra 1955.), američki filmski glumac. Ostaće upamćen po jednoj od najkraćih i najspektakularnijih filmskih karijera u istoriji Holivuda. Za samo nešto više od godinu dana i sa samo tri snimljena filma dostigao je svjetsku slavu i postao simbol nemirnih i nezadovoljnih generacija američke omladine s kraja pedesetih godina XX vijeka. I danas, sedamdeset godina posle smrti, njegov lik predstavlja svojevrsnu kulturnu ikonu, oličenje buntovnika, autsajdera i usamljenika i ima veliki broj obožavalaca širom svijeta.
Biografija
Džejms Bajron Din je rođen 8 februara 1931. godine u Merionu u Indijani. Kada je Džejms imao šest godina, zbog posla njegovog oca koji je bio zubni tehničar, porodica Din se seli u Kaliforniju. Samo nekoliko godina kasnije Dinova majka umire od raka, a njegov otac odlučuje da je za Džejmsa najbolje da živi kod rođaka na farmi, u Ferimontu. Po završetku srednje škole 1949. godine Din se vraća u Kaliforniju gdje prvo upisuje pravo na Santa Monika koledžu, ali ubrzo prelazi na “UCLA” gdje studira dramu. Istovremeno pohađa i glumačku radionicu glumca Džejmsa Vajtmora i pokušava da ostvari neki značajniji uspjeh kao glumac.
1951. godine definitivno napušta studije i po nagovoru Džejmsa Vajtmora seli se u Njujork kako bi se ozbiljnije posvetio svojoj glumačkoj karijeri. Počinje da radi na parkingu ispred “CBS” televizijskog studija kako bi se izdržavao. Njegov prvi profesionalni angažman bio je u reklami za “Pepsi kolu” , a dobija i nekoliko vrlo malih uloga u pozorištu i na filmu. Pojavljuje se i u nekoliko televizijskih šou programa koji su bili veoma popularni pedesetih godina. Uskoro dobija i svoju prvu pozorišnu ulogu na Brodveju, u predstavi See the Jaguar, i postaje član prestižne glumačke škole “Actors Studio” koju su u to vrijeme pohađali: Marlon Brando, Džuli Haris, Artur Kenedi i drugi poznati glumci tog vremena.
1954. godine dobija ulogu u pozorišnoj predstavi The Immoralist zahvaljujući kojoj ga reditelj Elija Kazan i filmski studio Warner Brothers angažuju za ulogu Kala Traska u filmskoj adaptaciji romana Džona Štajnbeka “Istočno od raja”. Veoma brzo dobija ulogu i u filmu Buntovnik bez razloga, reditelja Nikolasa Reja, gdje pored Natali Vud i Sala Minea, tumači lik problematičnog tinejdžera Džimija Starka.
Po završetku snimanja Istočno od raja, Džejms Din, koji je bio pasionirani ljubitelj automobilskih trka, kupuje svoj prvi sportski automobil Porsche 356 Speedster i počinje da se takmiči na trkama. Bio je drugi u Palm Springsu marta 1955. godine, treći u Bekersfildu maja iste godine, a u Santa Moniki je morao da odustane zbog kvara na automobilu. Za vrijeme snimanja filma Buntovnik bez razloga Din kupuje automobil Porsche 550 Spyders (jedan od samo 90 proizvedenih te godine) koji je zvao “mala bitanga”. Po dobijanju uloge naftnog bogataša u filmu Div u kome je glumio sa Elizabet Tejlor i Rokom Hadsonom odlazi u Teksas na snimanje i u tom periodu ne učestvuje u automobilskim trkama jer mu je to bilo zabranjeno filmskim ugovorom.
Po završetku snimanja filma Div, 30. septembra 1955. godine, Džejms Din kreće na trke u Salinasu i gine u saobraćajnoj nesreći u svojoj dvadeset četvrtoj godini. Nije doživio premijere filmova Buntovnik bez razloga i Div i jedini je glumac u istoriji Holivuda koji je dva puta posthumno bio nominovan za nagradu “Oskar”.
Džejms Din je sahranjen na “Park” groblju u Ferimontu, a 1977. godine blizu mjesta gde je poginuo u Šolamu (Kalifornija) podignut je spomenik ovom glumcu.
Za Press priredio: Dragan Leković
