Emilijano Zapata (šp. Emiliano Zapata; San Migel Anenekvilko, 8. avgust 1879 — Čnameka, 10. april 1919), vođa meksičkog seljačkog pokreta za agrarnu reformu u meksičkoj revoluciji (1910 — 1917).
Emilijano Zapata rođen je 8. avgusta 1879. u mestu San Migel Anenekvilko, a koje se danas zove Anenekuilko de los Zapata u saveznoj državi Morelos. Zapata je bio nepismeni seljak domorodačke tj. astečke krvi i veliki period svog života govorio je samo nauatl jezikom. Okupio je vojsku domorodaca iz sela i hacijendi Morelosa i pod krilaticom Zemlja i sloboda pridružio se meksičkom revolucionaru Francisku Maderi 1910. godine u ustanku protiv diktatora Porfirija Dijaza. Zapata je formulisao svoj plan agrarne reforme pod imenom Plan Ajala u kojem je tražio preraspodjelu zemlje za domorodačko stanovništvo. Razočaran što Madero ne provodi agrarne reforme, a traži raspuštanje seljačkih gerilskih odreda i razoružanje seljaka Zapata odbija da se pokori novoj vladi. On zajedno sa svojim istomišljenicima zahtjeva neodložno provođenje agrarne reforme i konfiskaciju one zemlje koja pripada neprijateljima revolucije.
I nakon Maderovog pada 1913. godine i dolaska na vlast diktatora Viktorijana Uerte, i kasnije kada je to mjesto preuzeo Venustijano Karanza, Zapata je nastavio da se bori protiv aktuelnih vlasti udružen s Pančom Viljom. Oni zajedničkim snagama krajem 1914. uspijevaju na kratko osvojiti glavni meksički grad Meksiko. Nakon povlačenja iz glavnog grada u januaru 1915. godine Zapata godinama uspješno ratuje protiv bolje naoružanog i opremljenog neprijatelja u sjevernom području Meksika. Na teritoriji koja je bila pod njegovom vlašću seljacima daje zemlju, u skladu sa planom Ajala i obnavlja revoluciju pod krilaticom Zemlja i sloboda. To je bio akt revolucionarno-antifeudalnog karaktera koji je imao velikog odjeka kako u Meksiku tako i u drugim zemljama Latinske Amerike. Emilijano Zapata s nadom je pozdravio Oktobarsku revoluciju u Rusiji. Zapata je ostao u opoziciji, boreći se protiv represije, do 1919.
Zapata je, namamljen na sastanak sa vladinim trupama, ubijen 10. aprila 1919. iz zasjede u mjestu Čnameka.
Iako su pobunjenici nastavili borbu, konzervativci su pobijedili i Zapatine ideje o pravednoj distribuciji zemlje su ostale ignorisane do predsjednikovanja Lazara Kardenasa kasnih tridesetih. U Meksiku njegovo ime još uvijek je simbol antifeudalne borbe i legendarnog junaka meksičke revolucije. Njegov život je inspiracija za bezbroj legendi i balada. Tokom cijelog 20. vijeka, ljudi širom svijeta su ustajali protiv ugnjetavanja sa Zapatinim pokličem: „Bolje je umrijeti na nogama nego živjeti na koljenima!”
Priredio: Dragan Leković
