Ibn Haldun (ابن خلدون, puno ime ولي الدين عبد الرحمن بن محمد بن محمد بن أبي بكر محمد بن الحسن Abu Zaid ‘Abd al-Rahman ibn Muhamed ibn Khaldun al-Hadrami, 27. maj 1332. Tunis – 17. mart 1406. Kairo), srednjovjekovni arapski filozof koji je živio i stvarao u Tunisu.
Iako je bio poznatiji kao istoričar, u njegovoj filozofiji je značajna teorija o cikličnom shvatanju istorije. Tu svoju teoriju predstavio je u djelu koje se sastoji iz sedam tomova „Opšta istorija“ svjetske civilizacije. Istoričari kao najznačajniji dio ovog djela smatraju Uvod (Muqaddima). On je vjerovao da se ciklusi mijenjaju svakih 120 godina.
Za Halduna se može sa pravom reći da je osnivač sociologije (iako će naziv „sociologija“ doći tek sa Kontom), jer je proširio područje istorije, koja sada postaje nauka o društvu. Pojam ljudsko društvo nije postojao, te Haldun da bi definisao taj pojam uvodi arapski pojam umran.
Država i društvo
Dva osnovna tipa društva koja Haldun izučava su: nomadi i sjedioci. Za nomade je specifičan primitivni način proizvodnje za vlastite potrebe, a svakako i asabija, odnosno, velika bliskost pripadnika plemena (koja se karakteriše krvnim srodstvom). Odnosi u plemenskoj zajednici regulisani su na etičko-običajnom principu, a ne na principu prava – pravo nastaje tak kada nastaje država. Sjedioci su tip društva koji sada više nije u stalnom pokretu i kojem stočarstvo nije primarna grana privrede, već i poljoprivreda. Sjedioci se javljajaju sa viškovima proizvodnje, koji dovode do prvih oblika razmjene i primitivne trgovine, a u krajnjoj mjeri do nastanka gradova (i daljeg razvoja).
Veoma važno je istaći da Ibn Haldun prvi put razgraničava državu od društva (pa se tako razlikovao od grčke filozofije). Haldun se koristi analizom načina proizvodnje i kroz njega objašnjava nastanak same države. Prvi stvaranju države asabija ima presudnu ulogu, i svakako je jedan od faktora prema kojima se mogu gledati smjene generacija. Prema zakonu o društvenom razvoju, koji ne zavisi od čovjeka i njegove volje, svaki politički režim traje tri generacije i prolazi kroz četiri evolutivne faze:
Prva generacija: Čine je članovi plemena, i tu su prisutne veoma jake veze (asabija) među članovima plemena. Ovdje se prvi put uočava i harizmatska vlast.
Druga generacija: Dolazi do proširenja plemena, a samim tim prvobitna jaka asabija polako slabi. Ovdje je karakteristična apsolutna vlast jednog čovjeka.
Treća generacija: Ovdje dolazi do saveza više plemena, i prvobitni način života se potpuno gubi, a asabija jako slabi.
Četvrta generacija: Asabije nema i samo je pitanje vremena kada će propasti.
Izvor: Wikipedia
