Kako se piše, ali i kaže – Uskrs ili Vaskrs i da li se čestita sa Hristos „vaskrse“, „vaskrs, „voskrese“, „vaskrese“ ili „voskrse“?
Vječito pitanje uoči jednog od najvećih praznika kod pravoslavnih hrišćana jeste – slavimo li Uskrs ili Vaskrs?
Sa tim pitanjem, ruku pod ruku, ide i ono drugo – da li je pravilno reći „Hristos vaskrse“ ili „Hristos voskrese“ ili neku od brojnih varijacija.
I dok lingvisti tvrde jedno, crkveni poglavari drugo, ljudi iz naroda imaju svoj stav po ovom pitanju, pa se često mogu čuti gotovo sve raspoložive, pravilne i nepravilne, opcije u svega nekoliko minuta.
Ipak, postoji pravi naziv za obilježavanje Hristovog vaskrsenja, a samim tim i praznični pozdrav.
Uskrs ili Vaskrs?
Prvi oblik je uobičajen u narodnom jeziku, a drugi vuče korijene iz crkvenoslovenskog jezika i više ga koristi sveštenstvo.
„Rečnik jezičkih nedoumica“ Ivana Klajna navodi da je jednako pravilno reći i Uskrs i Vaskrs.
„Vaskrs je crkvenoslovenski oblik: u običnom govoru nema razloga da mu se daje prednost nad narodnim oblikom Uskrs“, piše u Klajnovom rječniku.
Crkvenoslovenski je liturgijski jezik u slovenskim pravoslavnim crkvama. To je bio književni jezik sve do reforme Vuka Karadžića. Do sredine 18. vijeka korišćen je srpskoslovenski, prema kome je pravilno reći Vaskrs.
Nakon toga, međutim, u upotrebu ulazi ruskoslovenski, tj. dolazi do ruske redakcije staroslovenskog jezika, zbog čega su riječi sve više počele da se izgovaraju na ruski način, sa slovom „o“ u prvom slogu.
Na taj način smo dobili: Voskresenije, voskresnuti, voskrese, piše Istorijski zabavnik.
Iako se mogu čuti i pravoslavni sveštenici kako upotrebljavaju oblik „Uskrs“, u crkvenom kalendaru stoji da pravoslavci ove godine u nedjelju 5. maja slave vaskrsenje gospoda Isusa Hrista – Vaskrs.
„Ovaj oblik je bliži originalnom staroslovenskom izrazu, i potpuno saglasan crkvenoslovenskom VO-skresenije. Koliko se ovaj način izražavanja sačuvao u crkvenoj svijesti svjedoče i nazivi drugih praznika koji počinju istim prefiksom kao što su VA-znesenje, VA-vedenje i drugi. Teško je da ćete čuti da neko kaže praznik Uznesenja ili Uvedenja, a većina će reći Uskrs“, objasnio je ranijih godina za Istorijski zabavnik Ivan Neđić, profesor pripravnik Bogoslovije Svetog Arsenija u Sremskim Karlovcima.
Kako se pravilno pozdravlja na današnji praznik?
Iako možda i dalje neko ima nedoumicu da li da koristi „Uskrs“ ili „Vaskrs“, kod tradicionalnog pozdrava i otpozdrava na današnji dan stvari su znatno jasnije.
Hristos vaskrse, Hristos voskrese, Hristos vaskrs, Hristos vaskrese, Hristos voskre… razni su oblici toliko sličnih, a u suštini potpuno različitih izgovora vaskršnjeg pozdravljanja i čestitanja.
Prema Rječniku Matice srpske, najpravilnije bi bilo reći: “Hristos vaskrse”. Pored toga dozvoljen je i arhaični, crkveni oblik „Hristos voskrese“.
Nepravilno je reći „vaskrese“. Tako da su samo ova dva načina – „vaskrse“ i „voskrese“ pravilna.
Iako u narodnom jeziku Vaskrs nazivamo i Uskrs, nije pravilno reči „Hristos uskrsnu.“
Isto se pitanje postavlja i kad je odgovor na uskršnji pozdrav u pitanju.
Vaistinu voskrese ili voistinu vaskrse?
Pravilno je reći i “vaistinu” i “voistinu”.
Trebalo bi biti dosljedan, pa na ruskoslovenski pozdrav „Hristos voskrese“ odgovoriti istim oblikom “Voistinu voskrese”.
Isto tako, na „Hristos vaskrse“ – „Vaistinu vaskrse!“.
Izvor: Danas
