Klint Istvud (engl. Clint Eastwood; San Francisko, 31. maj 1930), američki filmski glumac, kompozitor, reditelj i producent. Iako kritičari bez izuzetka hvale njegova rediteljska ostvarenja kao što su filmovi Djevojka od milion dolara i Neoprostivo, Istvud je mnogo poznatiji po ulogama „čvrstih momaka“ ili antijunaka kao što su inspektor „Prljavi“ Hari Kalahan u seriji filmova o Prljavom Hariju ili čovjek bez imena u špageti-vesternima Serđa Leonea.
Istvud je dobio dva Oskara za najboljeg režisera za filmove Neoprostivo i Djevojka od milion dolara.
Biografija
Iako rođen u San Francisku, Istvud se sa porodicom često selio po gradovima Zapadne obale u kojima je njegov otac radio. Tinejdžerske godine proveo je u Ouklandu gdje je 1949. i maturirao na Srednjoj tehničkoj školi. Po završetku srednje škole radio je na benzinskoj pumpi zajedno s ocem, zatim je bio drvosječa, spasilac na plaži, ložač u čeličani, čistač bazena itd. Odsluživši vojni rok, početkom 50-ih počinje se zanimati za glumu.
Filmska karijera
1954. dolazi u Holivud i potpisuje ugovor sa Univerzalom. Njegovi glumački počeci vezani su za male, slabo plaćene uloge (75 dolara nedjeljno!) u filmovima B-produkcije kao što su Osveta čovjeka-ribe, Tarantula (glumi pilota aviona iz kojeg se na kraju filma baca napalm-bomba na džinovskog pauka) i Fransis u mornarici. Otpušten je kada je jedan od studijskih moćnika izjavio da Istvud ima „preveliku Adamovu jabučicu“. Proboj u glumačkoj karijeri nastaje kada je Istvuda, koji je bio u posjeti prijatelju u studiju CBS, uočio jedan od studijskih producenata ponudivši mu ulogu kauboja Raudija Jejtsa (za kog je Istvud kasnije izjavio da je idiot iz prerije) u dugovječnoj (7 sezona) i popularnoj TV seriji Sirova koža 1959. godine.
60-e
Glavne uloge tajanstvenog čovjeka bez imena u labavoj trilogiji špageti-vesterna Serđa Leonea Za šaku dolara (1964), Za dolar više (1965) i Dobar, loš, zao (1966) donose mu međunarodnu slavu pri čemu je redefinisao tradicionalni imidž kauboja sa Divljeg zapada (iako je njegov lik sličniji revolverašu nego tradicionalnom zapadnjačkom junaku). Ta redefinicija lika kauboja dijelom je rezultat Istvudove glumačke interpretacije a dijelom Leoneovog reformatorskog pristupa žanru vesterna koji je inovativno i radikalno opisao jedan divalj, usamljenički i okrutan svijet – sasvim drugačiji od onog do tada viđenog.
Postavši slavan, Istvud počinje da dobija sve više glavnih uloga, ali najčešće kao „čvrsti momak“. U filmu „U orlovom gnijezdu“ (1968) na špici je bio potpisan posle Ričarda Bartona, a za tu ulogu mu je isplaćeno ondašnjih 800.000 dolara. Iste godine tumači naslovnu ulogu u Sigelovom Kuganovom blefu/Šerifu u Njujorku glumeći šerifa individualca iz provincije koji dolazi u veliki grad da istjera svoju pravdu. Oko filma su se ubrzo javile neke kontroverze prvenstveno zahvaljujući otvorenom i direktnom prikazivanju nasilja, ali je mnogo važnije da tim filmom počinje plodna desetogodišnja saradnja Istvuda i Sigela (osnivaju i producentsku kuću Malpasso a prvi film koji su producirali bio je vestern Objesite ga bez milosti 1968. godine) te da se lik šerifa usamljenika javlja kao prototip lika mačo policajca kojeg će Istvud tumačiti u filmovima o Prljavom Hariju. Sledeće godine njegova karijera se žanrovski grana, pa glumi u vestern mjuziklu Svi za Eldorado, ali i u Kelijevim herojima (1970) gdje se akcioni elementi kombinuju sa nekonvencionalnim humorom.
70-e
U vesternu Dona Sigela Dvije mazge za sestru Saru (1970) partnerka mu je Širli Meklejn, a u Opčinjenom (1971) (opet sa Sigelom kao rediteljem) Istvud glumi negativca. Ispostavilo se da je u glumačkom smislu 1971. godina bila najznačajnija za Istvuda. Prvo režira (i u njemu glumi glavnu ulogu) triler Jeza u noći, u kojem je „izvanredno ostvario atmosferu straha i tjeskobe, a ujedno znao snimiti i jednu od najupečatljivijih ljubavnih scena novijeg holivudskog filma“. Potom, ponovo sa Sigelom, snima film Prljavi Hari/Škorpion ubija koji postaje Sigelov komercijalno najuspješniji film, a Istvud glumi lik brutalnog i nemilosrdnog policijskog inspektora „Prljavog“ Harija Kalahana koji postaje njegov alter-ego koji će ga pratiti kroz cijelu glumačku karijeru. Istvudov čvrsti, nemilosrdni ali i inteligentni policajac osvojio je mnoge gledaoce kojima je bilo dosta nasilja i kriminala na ulicama. Film je imao četiri nastavka: Klopka za inspektora Kalahana (1973), Istjerivač pravde (1976), Prljavi inspektor Hari (1983) i Smrtonosna igra (1988), kao i veći broj imitacija od kojih je najpoznatija Pol Kersi ne oprašta (engl. Death Wish; 1974) sa takođe četiri nastavka.
Istvud je u 70-im režirao i dva važna moralistička i revizionistička vesterna — Nepoznati zaštitnik (1973) i Odmetnik Džouzi Vels (1976) („koji se smatra jednim od kvintesencijalnih vesterna.“)
1974. Istvud glumi u paru sa tada mladim glumcem Džefom Bridžisom u akcionom filmu Kalibar 20 za specijalistu. Scenario i režiju filma potpisao je Majkl Ćimino čiji je jedini filmski rad prije toga bio scenario za film Klopka za inspektora Kalahana (a nekoliko godina potom osvojiće Oskara za režiju Lovca na jelene).
1975. Istvud nam pokazuje još jednu stranu svog glumačkog talenta: tumači glavnu ulogu u filmu Kazna na planini Ajger (koji je i režirao) pri čemu za penjanje po stijenama nije koristio dublera. Film uživa kultni status među slobodnim penjačima, a urađen je prije pojave kompjuterski generisane grafike tako da u filmu nema nikakvih digitalnih specijalnih efekata.
1978, u filmu Kako god okreneš, gubiš (engl. Every Which Way But Loose) prihvata se nekonvencionalne humorističke uloge Fila Bedoua, kamiondžije i uličnog borca, koji, praćen svojim bratom i menadžerom Orvilom i ljubimcem, orangutanim Klajdom, krstari po američkom Zapadu u potrazi za izgubljenom ljubavi. Kritike nije bila blagonaklona prema filmu, ali je zato kod publike odlično prošao, tako da je postao, zajedno sa nastavkom Čovjek iz San Fernanda (1980), najkomercijalniji Istvudov film.
1979. Istvud se ponovo udružuje sa Donom Sigelom u sada već klasičnom filmu Bjekstvo iz Alkatraza. Istvud glumi Frenka Morisa, zatvorenika u tada najbolje čuvanom zatvoru u SAD — Alkatrazu, koji sa još dvojicom zatvorenika uspijeva da pobjegne i da se dokopa zaliva San Francisko.
80-e
Žanrovsku strukturu vesterna uspješno prenosi u romantičnu komediju Bronko Bili (1980) u kojoj glumi šefa cirkusa, u trileru Vatrena lisica (1982), gdje glumi pilota u špijunskoj misiji te u melodramu Čovjek iz krčme (engl. Honkytonk Man, 1982) sa „vrsno dočaranim likom mušićavog pjevača kantrija“, ulogom sličnom onoj Džona Vejna u postromantičnom vesternu Poslednji hitac (1976) Dona Sigela. Filmom Prljavi inspektor Hari (engl. Sudden Impact), četvrtim iz serijala o Prljavom Hariju, Istvud je nesporna zvijezda osamdesetih. Čak je i predsjednik Ronald Regan u jednom od svojih govora upotrijebio Istvudovu rečenicu iz filma: „Uljepšaj mi dan“ (engl. Make my day). Takođe, Istvud je obnovio žanr vesterna režirajući (i glumeći u njemu) Bljedolikog jahača (1986), film naglašenih religioznih konotacija snimljen kao „omaž“ vestern-klasiku Šejn Džordža Stivensa.
1988. snima peti i poslednji film iz serijala o Prljavom Hariju pod naslovom Smrtonosna igra (engl. The Dead Pool), ali, uprkos pohvalama kritike, film na blagajnama prolazi znatno lošije nego njegovi prethodnici. Krajem 80-ih Istvud snima žanrovski raznovrsne filmove koji su se kretali od mejnstrim komedija (ne nužno i uspješnih) kao što su Ružičasti kadilak (1989) i Novajlija (engl. The Rookie, 1990) i mnogo ličnijih projekata kao što su režija Ptice (engl. Bird, 1988), modernističke biografije džez saksofoniste Čarlija „Ptice“ Parkera, filma koji je bio nominovan za Zlatnu palmu na filmskom festivalu u Kanu čime je samo potvrđen Istvudov rediteljski ugled. U tom periodu zapažen je i njegov rediteljski i glumački rad na filmu Beli lovac, crno srce, drami inspirisanoj snimanjem Afričke kraljice (1951) gdje su mnogi kritičari i gledaoci u Istvudovoj ulozi zapazili veliku sličnost sa rediteljem Afričke kraljice, Džonom Hjustonom. Film se svidio kritičarima uprkos činjenici da je glumica Ketrin Hepbern, tumač glavne uloge u „Afričkoj kraljici“, imala mnogo zamjerki vezanih za vjerodostojnost snimljenog materijala.
90-e
Istvudova popularnost ponovo raste početkom 90-ih godina. 1992. režira revizionistički neovestern Neoprostivo (Unforgiven), melanholični diskurs o gubitniku u kojem istovremeno tumači i glavnu ulogu — lik ostarjelog bivšeg revolveraša koji je pamtio i bolje dane. U filmu nastupaju glumačke veličine kao što su Džin Hekman, Morgan Friman i Ričard Haris, a ovim filmom, režiranim u duhu američkog poznog vesterna 60-ih godina (Čovjek koji je ubio Liberti Valansa Džona Forda ili Eldorado Hauarda Hoksa), Istvud je inicirao nastanak više sličnih vesterna (kao što je, na primjer, Dedvud) u kojima se konvencionalnim žanrovskim obrascima pristupa na mnogo slojevitiji i realističniji način, kako u karakterizaciji likova, tako i u razradi pojedinih situacija. Film je dobro prošao i kod kritike i kod publike i bio je nominovan za devet Oskara (pri čemu je Istvud bio nominovan u kategoriji najboljeg glumca), a osvojio je četiri (između ostalog, za najbolji film i najbolju režiju).
Sledeće godine Istvud glumi federalnog agenta gonjenog kompleksom krivice u trileru Volfganga Petersena Na liniji vatre (engl. In the Line of Fire), velikom bioskopskom hitu koji je dospio na listu 10 najkomercijalnijih filmova 1993. godine. Iste godine Istvud režira „film ceste“ Savršen svijet (engl. Perfect World) u kojem glumi rezigniranog ali čestitog policajca koji nastoji da spriječi tragičan rasplet otmice učestvujući u potjeri za surovim ubicom i otmičarem (Kevin Kostner) i njegovom žrtvom, desetogodišnjim dječakom. Umekšanu varijantu lutalice i osvetnika te borca za pravdu iz vesterna, Istvud glumi i u drugim žanrovima — u melodrami Mostovi okruga Medison (engl. The Bridge of Madison County), iz 1995. godine to je lik foto-reportera lista Nacionalna geografija koji stupa u vezu sa sredovječnom ženom (Meril Strip) nezadovoljnom svojim životom, u trileru Apsolutna moć (engl. Apsolute Power, 1997) on je lopov sa integritetom, a u akcionom filmu Kosmički kauboji (engl. Space Cowboys, 2000) kosmonaut. U tom periodu Istvud režira i jedan film u kojem nije glumio – kriminalističku dramu Ponoć u vrtu dobra i zla (engl. Midnight in the Garden of Good and Evil, 1997) u kojoj se u manjoj ulozi pojavljuje Istvudova ćerka Alison Istvud. Ovim filmom Istvud je dao „specifičan prilog postmodernističkoj razigranosti klasičnom preciznošću izlažući ironično postavljenu priču sa neprikrivenim aluzijama na stereotipove američkog Juga“, prostora kojim se Istvud u svojim filmovima često bavi.
Početak 21. vijeka
2002. Istvud ponovo režira i glumi bivšeg agenta FBI-ja u akcionoj drami Krvavi posao snimljenoj po knjizi Majkla Konelija. Sledeće godine nominovan je za Oskara za režiju Mistične rijeke, akcionog filma sa elementima drame gdje je „Istvud dočarao mračnu stranu Bostona u zrelom, kompleksnom trileru koji se može svrstati među njegova najbolja ostvarenja“. Punu afirmaciju kod kritike Istvud doživljava 2004. godine potpisujući se kao reditelj Djevojke od milion dolara, drame smještene u bokserski milje gdje je Istvudova partnerka mlada Hilari Svank. Film je osvojio četiri Oskara, između ostalog i u kategorijama za najbolji film i najbolju režiju, a Istvud, iako nominovan, nije uspio da osvoji Oskara za najboljeg glumca (te godine Oskara je osvojio Džejmi Foks). Istvud je i vlasnik Malpasso recordsa, ogranka kompanije Warner Brothers Records, u okviru kojeg je izdao albume sa muzikom iz svih svojih filmova počevši od Mostova okruga Medison. Objavio je i album Eastwood After Hours – Live at Carnegie Hall (Istvud u sitne sate – uživo iz Karnegi hola) sa materijalima sa džez koncerta iz 1996. na kojem je bio domaćin.
Rediteljska karijera
Istvud je rediteljski zanat učio baveći se glumom pri čemu su njegova rediteljska dostignuća zasijenila ona glumačka. Njegovi filmovi su čvrsto žanrovski utemeljeni i žanrovski raznovrsni (urbani i špageti-vesterni, kriminalističke drame, akcioni trileri, biografski filmovi), većina je izrazito komercijalna, a samo manji dio je duboko ličan, ali, bez obzira na žanrovsku određenost, svaki njegov film obilježen je autorskom prepoznatljivošću. „Pokazujući u pojedinim djelima smisao za socijalni angažman, uz moralni puritanizam i konzervativizam, žestoku mržnju prema nepravdi i nježnost prema ženama i djeci, Istvud slijedi biblijska načela i moral“.
Rediteljski ugled stekao je režirajući visokokvalitetne ali pesimističke drame kao što su Neoprošteno, Savršen svijet, Mistična rijeka, Djevojka od milion dolara, Zastave naših otaca i Pisma sa Ivo Džime. Često se previđa činjenica da je do kraja 2006. Istvud režirao čak 27 filmova. Mnogi glumci su se okušali u režiji, ali se jedino za Istvuda može reći da je produktivniji i od mnogih uglednih rediteljskih imena.
Priredio: Dragan Leković
