Konstantin Sergejevič Stanislavski (rus. Konstantin Sergeevič Stanislavskiй; Moskva, 5. januar 1863 — Moskva, 7. avgust 1938), ruski pozorišni glumac, teatrolog i režiser. Osnivač je Hudožestvenog teatra u Moskvi 1898. i bio je umjetnički rukovodilac i ideolog tog pozorišta sve do smrti 1938. Kao veliki pozorišni inovator imao je značajan uticaj na savremenike. Bio je široko prepoznat kao izvanredan karakterni glumac i brojne produkcije koje je režirao stekle su mu reputaciju jednog od vodećih pozorišnih reditelja svoje generacije. Njegov glavni izvor slave i uticaja počiva na njegovom ‘sistemu’ glumačke obuke, pripreme i tehnike probe.
Stanislavski (njegovo umjetničko ime) nastupao je i režirao kao amater sve do svoje 33. godine, kada je sa Vladimirom Nemirovičem-Dančenkom, nakon legendarne 18-satne diskusije, osnovao svjetski poznatu kompaniju Moskovskog umjetničkog pozorišta (MAT). Njegove uticajne turneje po Evropi (1906) i SAD (1923–24) i prekretničke produkcije Galeba (1898) i Hamleta (1911–12) uspostavile su njegovu reputaciju i otvorile nove mogućnosti za pozorišnu umjetnost. Pomoću MAT-a Stanislavski je imao ključnu ulogu u promociji nove ruske drame svog doba (uglavnom djela Antona Čehova, Maksima Gorkog i Mihaila Bulgakova) publici u Moskvi i širom svijeta; postavio je i izuzetno hvaljene produkcije širokog spektra klasičnih ruskih i evropskih drama.
Sarađivao je sa rediteljem i dizajnerom Edvardom Gordonom Krejgom i imao formativnu ulogu u razvoju nekoliko drugih vodećih praktičara, uključujući Vsevoloda Mejerholda (koga je Stanislavski smatrao svojim „jedinim nasljednikom u pozorištu“), Jevgenija Vahtangova i Mihaela Čekova. Nastavio je da režira, podučava i piše o glumi sve do svoje smrti, nekoliko nedelja prije objavljivanja prvog toma svog velikog životnog djela, glumačkog priručnika ”Glumački Rad” (1938). Na proslavi 30-godišnjice MAT-a 1928. godine, žestoki srčani udar na sceni okončao je njegovu glumačku karijeru (mada je sačekao dok zavjesa nije pala prije nego što je zatražio medicinsku pomoć). Odlikovan je Ordenom crvenog barjaka i Ordenom Lenjina, i prvi je dobio titulu Narodnog umjetnika SSSR-a.
Biografija
Rodio se u Moskvi kao Konstantin Sergejevič Aleksejev, u jednoj od bogatijih porodica u Rusiji. Prvi put glumi u pozorištu sa sedam godina. Izabrao je umjetničko ime Stanislavski na početku karijere (vjerovatno da bi sačuvao reputaciju svoje porodice).
1888. Stanislavski osniva Društvo umjetnosti i književnosti pri Malom Teatru, gdje je stekao iskustvo o estetici i scenskom nastupu.
1897. je bio jedan od suosnivača Moskovskog teatra umjetnosti (MTU) zajedno sa Vladimirom Nemirovičem-Dačenkom. Jedna od prvih produkcija bila je Čehovljev Galeb. U MTU je Stanislavski počeo da razvija, zasnovan na tradiciji realizma Aleksandra Puškina, svoj čuveni „Sistem” (koji se ponekad pogrešno naziva i metod). Sistem Stanislavski se fokusira na razvoj realnih karaktera na sceni. Glumci se savjetuju da koriste „emocionalnu memoriju” kako bi na prirodan način prikazali emocije lika koga glume. Da bi ovo postigli, glumci treba da se sjete momenta iz sopstvenog života kad su osjećali traženu emociju, i da je ponovo prožive u svojoj ulozi kako bi gluma izgledala realnije.
Veliki broj današnjih glumaca kako u pozorištu, tako i na televiziji i filmu, duguju mnogo sistemu Stanislavskog. Korišćenjem Sistema, glumac duboko analizira motivacije uloge koju igra. Glumac mora da pronađe „cilj” za svaku pojedinačnu scenu, kao i „super cilj”, za cijelu predstavu.
Jedan način da bi se ovo postiglo je korišćenje Stanislavskovljevog „magičnog ako”. Glumci moraju stalno da sebi postavljaju pitanja. Na primjer, jedno od prvih pitanja koje moraju sebi da postave je „Šta bi bilo kada bih se ja našao u istoj situaciji kao i osoba koju glumim?”
Stanislavski je takođe imao značajan uticaj na modernu operu i pojačao je rad pisaca kao što su Maksim Gorki i Anton Čehov.
Stanislavski je preživio i rusku revoluciju 1905 i rusku revoluciju 1917. Navodno je Lenjin intervenisao kako bi ga zaštitio. 1918. Stanislavski osniva prvi studio kao školu za mlade glumce i piše nekoliko važnijih djela.
Za Press priredio: Dragan Leković
