Korejski rat, koji je započeo kao građanski rat, vodio se od 1950. do 1953. na poluostrvu Koreja, koja je nakon Drugog svjetskog rata podijeljena na sovjetsku i američku okupacionu zonu. Građanski rat je izbio 25. juna 1950. kada je komunistička Demokratska Narodna Republika Koreja napala kapitalističku Republiku Koreju. Građanski rat je proširen kada su Sjedinjene Države, a kasnije i Narodna Republika Kina ušle u rat zbog hladnoratovskih tenzija. Rat se okončao primirjem koje je postignuto 27. jula 1953.
Glavna podrška Sjevernoj Koreji je bila Kina, uz ograničenu pomoć sovjetskih borbenih savjetnika, vojnih pilota i oružja. Južnu Koreju su podržavale snage Ujedinjenih nacija, uglavnom američke, iako su mnoge druge države takođe doprinijele u pogledu broja vojnika. Kada je rat izbio, Sjeverna i Južna Koreja su postojale kao privremene vlade koje se bore za kontrolu nad cijelim poluostrvom, nakon podjele Koreje od strane SAD i Sovjetskog Saveza.
Početak rata
Uzrok sukoba je podjela Koreje koja je od 1910. do 1945. godine bila pod japanskom vlašću – na sovjetsku i američku okupacijsku zonu nakon predaje Japana u Drugom svjetskom ratu. Demarkacijska linija, ustanovljena prethodnim dogovorom iz 1945. godine, išla je 38. paralelom. Bilo je planirano da se po završetku okupacije održe izbori i Koreja ujedini kao država s jedinstvenom vladom. Te planove poremetilo je izbijanje Hladnog rata pa su, slično kao i u Njemačkoj, pregovori o ujedinjenju propali. Umjesto toga su SSSR i SAD ustanovili suparničke i ideološki suprotstavljene vlade, odnosno, države koje su se nazivale Sjeverna i Južna Koreja. Oba režima su nastojali ujediniti Koreju oružanom silom, ali je Sjever, koji je primio izdašnu sovjetsku vojnu pomoć, jedini bio to u stanju učiniti.
Sukob interesa bivšeg Sovjetskog Saveza i SAD na Dalekom istoku dovode do Korejskog rata (1950—1953). Prije početka rata sjevernokorejanci su počeli sa nagomilavanjem trupa duž 38. paralele. Samouvjereni sjevernokorejski vođa Kim Il Sung u početku je odbio pomoć kineskog predsjednika Mao Cedunga. Rat je počeo napadom sjevernokorejskih komunističkih snaga na Južnu Koreju 25. juna 1950. duž 38. uporednika.
Tok rata
Na samom početku rata više vojnih uspjeha je imala bolje opremljena i snabdijevena sjevernokorejska vojska. Malobrojnija, slabije opremljena i demoralizirana južnokorejska vojska brzo je poražena i prisiljena na povlačenje. Sjedinjene Američke Države nisu željele otvoreno ući u rat niti previše snabdijevati južnokorejsku armiju. Sovjeti i Kinezi nisu krili svoju podršku i Sjevernokorejanci nisu krili sovjetske teške tenkove i avione. SAD su na to reagovale koristeći sovjetski bojkot UN i izglasavši rezoluciju kojom se u cilju suprostavljanja sjevernokorejskoj agresiji može koristiti vojna sila. U Južnu Koreju su iz Japana počele pristizati američke snage koje su koliko-toliko stabilizovale situaciju, ali su do septembra pretrpjele velike gubitke i pod kontrolom Juga jedva zadržale mostobran kod Pusana. Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija odlučuje poslati međunarodne snage pod oznakom UN-a da smiri situaciju misleći da će se stanje brzo srediti i da neće trebati mnogo vojske niti mehanizacije. Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija (na čijem zasijedanju nije učestvovao SSSR) postavlja američkog generala Daglasa Makartura za komandanta Ujedinjene komande interventnih snaga Ujedinjenih nacija. Zvanični cilj intervencije snaga OUN-a je bilo ”suzbijanje agresije” komunističke Koreje na južnu, istoimenu državu. Snage UN-a su ubrzo pristigle u Južnu Koreju. Kada su prvo stupili u borbu snage UN-a doživljavale su katastrofalne poraze, američki laki tenkovi M24 Čefi nisu bili ni blizu sovjetskim teškim tenkovima. Kada su južnokorejske i snage UN satjerane u ćošak na ivici poraza Amerikanci odlučuju poslati svoju vojsku u Južnu Koreju. Prekretnicu u ratu predstavljalo je iskrcavanje američkih snaga kod Inčona, u sjevernokorejskoj pozadini. Sa dolaskom američkih trupa stvari se poboljšavaju u korist južnokorejanaca, pa su oni prešli u kontranapad. Sjevernokorejske jedinice su bile prisiljene na užurbano povlačenje, pa su snage UN oslobodile cijelu teritoriju Južne Koreje. No, opijen pobjedom, američki komandant general Makartur je odlučio nastaviti rat, preći 38. paralelu i ujediniti Koreju, ovaj put pod američkim patronatom. Taj je potez ozbiljno zabrinuo komunističku vlast u NR Kini, koja je pokušala upozoriti Amerikance da se zaustave ili će se sjevernokorejskim jedinicama pridružiti kineske snage. Sjevernokoreanci na ivici poraza traže pomoć od Kineza. Kako su ta kineska upozorenja ignorisana, Kinezi (NR Kina koja u to vrijeme nije bila član UN, Kinu je zastupala prognana nacionalistička vlada na Tajvanu) su 19. oktobra poslali milion dobrovoljaca kineske armije preko granice, a dotadašnju američku premoć u vazduhu su po prvi put izazvali mlazni kineski lovci MiG-15. Kada ni to nije dovelo do zaustavljanja američkog napredovanja prema kineskoj granici, u novembru su Kinezi preduzeli snažnu ofanzivu, udarili u bok iznađenih američkih snaga, nanijeli im teške gubitke i natjerali ih na povlačenje – koje mnogi danas drže najdužim u američkoj vojnoj istoriji.
Kada su Kinezi i Sjevernokorejanci ponovno prešli preko 38. paralele, osramoćeni Makartur je javno zahtijevao proširenje rata na Kinu i korišćenje nuklearnog oružja. Time se suprotstavio predsjedniku Hariju Trumanu koji rat nastojao ograničiti, plašeći se da bi mogao prerasti u Treći svjetski rat. Makartur je smenjen, te je nakon manjih američkih protivofanziva front postepeno stabilizovan. Odlučujućih pobjeda nije bilo ni na jednoj strani.
Prvi pregovori o primirju su održani 10. jula 1951. u Kesongu. Posle su prekinuti i bilo je održano preko stotinu sastanaka o prekidu vatre. Rat se nastavio kroz manje, lokalne akcije. Pregovori su 27. jula 1953. godine završeni potpisivanjem primirja u Panmunjonu. Tehnički gledano, rat još uvijek nije završen, ali demarkacijska linija – tzv. Demilitarizovana zona – predstavlja de facto granicu dve država.
(Ne)završetak rata
Potpisano primirje 27. jula 1953. i danas je na snazi. Rat pravno se nikada nije ni završio. Po svim kriterijima, rat je završio neodlučnim rezultatom. Sjeverna, ali i Južna Koreja su doživjele neuspjeh u pokušaju ujedinjenja, a na obije strane je poginulo 3 miliona ljudi uz neopisiva razaranja. SAD su uspjele spriječiti komuniste u daljem nadiranju prema Aziji, ali je u ratu skršen mit o američkoj nepobjedivosti. Kina je ipak, uspješnom intervencijom u korist svog saveznika, po prvi put nakon 19. vijeka povratila status velike sile. Jedini istinski pobjednik rata bio je Japan, koji se nametnuo kao najvažniji američki saveznik u Aziji i čija je industrija zahvaljujući američkim vojnim narudžbama doživjela preporod. Korejski rat je važan kao prvi sukob u kome su se sukobili mlazni avioni, kao i prvi sukob u kojemu su korišteni helikopteri, uglavnom za evakuaciju ranjenika.
Priredio: Dragan Leković
