Luis Bunjuel Portoles (šp. Luis Buñuel Portolés, 22. februar 1900 — 29. jul 1983), po rođenju, španski reditelj i filmski stvaralac, koji je stvarao uglavnom u Meksiku i Francuskoj, ali takođe i u njegovoj rođenoj zemlji Španiji, kao i u Sjedinjenim državama.
Biografija
Bunjuel je rođen u Kalandi, Teruel, u španskoj oblasti Aragon. Roditelji su mu bili Leonardo Bunjuel i Marija Portoles, a njegova dva brata zvali su se Alfonso i Leonardo, dok su njegove četiri sestre bile Alisija, Končita, Margarita i Marija. Imao je strogo jezuitsko obrazovanje, posle čega se upisao na Univerzitet u Madridu. Dok je studirao na madridskom univerzitetu postao je veoma blizak prijatelj sa slikarem Salvadorom Dalijem i pjesnikom Federikom Garsijom Lorkom, kao i drugim značajnim španskim umJetnicima koji su živeli u to vrIJeme po studentskim domovima. Bunjuel je najprije studirao prirodne nauke i agronomiju, zatim inžinjerstvo, da bi se kasnije prebacio na filozofiju. Nakon smrti njegovog oca, 1923, Bunjuel je osjetio veliku potrebu da napusti zemlju i, 1925, on se seli u Pariz, gdje se zapošljava kao sekretar u organizaciji pod nazivom “Međunarodno udruženje za intelektualnu saradnju”. Kasnije nalazi posao u Francuskoj kao pomoćnik reditelja Žan Epstina (Jean Epstein) na snimanju “Moprata” (Mauprat) i Marija Nalpasa (Mario Nalpas) u filmu “Tropska sirena” (La Sirène des Tropiques), da bi posle toga, zajedno sa Salvadorom Dalijem napisao scenario i snimio 16-minutni kratki film “Andaluzijski pas” (Un chien andalou), 1929. godine. Ovaj film, koji se sastoji od serije šokantnih, pa ponekad i stravičnih scena frojdovske prirode (kao što je sječenje očne jabučice jedne žene pomoću oštrice brijača), bio je primljen sa entuzijazmom od strane francuskih nadrealista, a kasnije je postao i filmski klasik.
Bunjuel je nastavio u istom maniru sa svojim sledećim filmom “Zlatno doba” (“L’Âge d’Or”), djelimično zasnovanom na Markiz de Sadovim “120 dana Sodome”. Ovaj film je započet kao njegova nova saradnja sa Dalijem, ali je postao Bunjuelov samostalni projekat zahvaljujući njihovom razlazu, koji se desio prije početka snimanja filma. Tokom ovog filma on je maksimalno iskazao svoje nepoznavanje filmske tehnike, snimajući uglavnom sve u jednoj sekvenci i koristeći skoro svaki metar filma koji je snimio. Film “Zlatno doba” je predstavljao njegov napad na katolicizam i, stvorio je još veći skandal od onog sa “Andaluzijski pas”. Desničarska štampa je žestoko kritikovala ovaj film i policija je stavila zabranu na njegovo prikazivanje koja je trajala pedeset godina.
Posle “Zlatnog doba” Bunjuel se vraća u Španiju gdje snima film pod nazivom “Zemlja bez hleba” (“Las Hurdes: Tierra Sin Pan”, 1933), dokumentarni film o životu seljaka. Bilo je to u vrijeme kada je Francisko Franko polako osvajao vlast u Španiji. 1936, započeo je Španski građanski rat. Vremena su se brzo mijenjala i Bunjuel je uvidio da nekome sa njegovim političkim i umjetničkim senzibilitetom više nije mjesto u fašističkoj Španiji.
Filmografija
Režiser
Andaluzijski pas (Un chien andalou, 1929)
Zlatno doba (L’Âge d’or, 1930)
Zemlja bez hleba (Las Hurdes, 1933)
(¿Quién me quiere a mí?, 1936)
(¡Centinela, alerta!, 1937)
Veliki kasino (Gran Casino, 1947)
(El Gran Calavera, 1949)
Zaboravljeni (Los Olvidados, 1950)
Suzana (Susana, 1951)
(La Hija del engaño, 1951)
Uspon u nebo (Subida al cielo, 1952)
(Una Mujer sin amor, 1952)
Životinja (El Bruto, 1953)
On (El, 1953)
(La Ilusión viaja en tranvía, 1954)
Orkanski visovi (Abismos de pasión, 1954)
Robinzon Kruso (Robinson Crusoe, 1954)
Zločinački život Arčibalda de la Kruza (Ensayo de un crimen, 1955)
(El Río y la muerte, 1955)
To se zove zora (Cela s’appelle l’aurore, 1956)
Smrt u tom vrtu (La Mort en ce jardin, 1956)
Nazaren (Nazarín, 1959)
Groznica raste u El Pau (La Fièvre monte à El Pao, 1959)
Djevojka (The Young One, 1960)
Viridijana (Viridiana, 1961)
Anđeo uništenja (El Ángel exterminador, 1962)
Dnevnik jedne sobarice (Le Journal d’une femme de chambre, 1964)
Simeon pustinjak (Simón del desierto, 1965)
Ljepotica dana (Belle de jour, 1967)
Mliječni put (La Voie lactée, 1969)
Tristana (Tristana, 1970)
Diskretni šarm buržoazije (Charme discret de la bourgeoisie, 1972)
Fantom slobode (Le Fantôme de la liberté, 1974)
Taj mračni predmet želja (Cet obscur objet du désir, 1977)
