Manfred Albreht Frajher fon Rihthofen (njem. Manfred Albrecht Freiherr von Richthofen; Breslau, 2. maj 1892 — Vo sir Som, 21. april 1918), njemački pilot u Prvom svjetskom ratu. Sa ukupno 80 priznatih vazdušnih pobjeda i danas se smatra „asom nad asovima“.
Rihthofen je imao mnogo nadimaka. Njemci su ga zvali Crveni borbeni letač (der rote Kampfflieger). Francuzi su ga zvali Mali crveni (petit rouge), Crveni đavo (le Diablo Rouge) ili jednostavno Džoni. Na engleskom govornom području bio je poznat pod nadimkom Crveni vitez (Red Knight) ili Crveni baron (Red Baron). Nadimak Crveni baron (Der Rote Baron) ubrzo se ustalio i u Njemačkoj i zadržao se sve do danas.
Djetinjstvo i mladost
Manfred fon Rihthofen rođen je 2. maja 1892. godine u gradu Breslau u Šleziji, Njemačka (danas Vroclav u Poljskoj). Kada je imao 9 godina, njegova porodica preselila se u Švajdnic (danas Svidnica u Poljskoj). U svojoj mladosti Rihthofen se aktivno bavio jahanjem i lovom, tako da je po završetku kadetske obuke 1911. godine stupio u 1. Ulanski puk – Kajzer Aleksander III.
Sa početkom Prvog svjetskog rata, Rihthofen je kao izviđač u svom konjičkom puku, učestvovao u borbama i na Zapadnom i na Istočnom frontu. Međutim, zahvaljujući mitraljezima i bodljikavoj žici konjica je izgubila svoju prvobitnu ulogu zbog čega je korišćena u rovovskom ratu kao obična pješadija. Dugi periodi neaktivnosti i jednoličnost vojničkog života u rovovima motivisali su Manfreda da podnese zahtjev za prijem u njemačko ratno vazduhoplovstvo. Zahtjev mu je uskoro odobren i krajem maja 1915. godine prebačen je u vazduhoplovstvo.
Pilotska karijera
Inspirisan slučajnim susretom sa njemačkih lovačkim asom Osvaldom Belkeom, Manfred je odlučio da i sam postane pilot. Kasnije će upravo Belke izabrati Rihthofena u sastav svoje elitne lovačke eskadrile Jasta 2 (Jagdstaffel). Fon Rihthofen je 17. septembra 1916. godine ostvario svoju prvu vazdušnu pobjedu iznad Kambrea u Francuskoj.
Posle svoje prve pobjede Rihthofen je pisao prijatelju koji je bio zlatar u Berlinu i naručio da mu izradi srebrni pehar na kojem je bio ugraviran datum kada je ostvario prvu vazdušnu pobjedu kao i tip aviona koji je oborio. Ovu tradiciju nastaviće sve do svoje šezdesete pobjede kada je morao da je prekine zbog nedostatka srebra u blokiranoj Njemačkoj.
Rihthofen je, kao i većina njegovih kolega pilota na obje strane, bio veoma sujevjeran. Nikada nije odlazio u borbu bez poljupca voljene osobe. Ovaj ritual ubrzo se proširio i među ostalim pilotima lovcima.
Posle svoje 18. pobjede Rihthofen je odlikovan najvećim njemačkim vojnim odlikovanjem u Prvom svjetskom ratu, Ordenom za zasluge (Plavi Maks) (Pour la Mérite). 23. novembra 1916. godine oborio je britanskog asa Lenoa Hokera poznatog pod nadimkom „britanski Belke“. Tokom ove akcije još uvijek je letio na avionu Albatros D.II. Ipak, posle ove akcije shvatio je da mu je potreban lovac koji će imati veće manevarske sposobnosti iako je to značilo da će maksimalna brzina biti manja. Međutim, Albatros je bio glavni lovački avion u naoružanju njemačkog ratnog vazduhoplovstva tako da će nastaviti da leti na ovom tipu aviona sve do sredine 1917. godine. Od septembra 1917. godine letio je na novom trokrilnom avionu Foker Dr.I koji će u njegovim rukama steći slavu skoro istu kao i sam Crveni baron.
Leteći cirkus
U januaru 1917. godine. Rihthofen je preuzeo komandu nad Jastom 11, u čijem sastavu su se nalazili neki od najpoznatijih njemačkih pilota koje je u navećem broju slučajeva obučavao upravo Crveni baron. Od aprila 1918. godine u sastavu njegove eskadrile nalazio se i Ernst Udet.
Avioni Jaste 11 imali su crvene oznake, dok su neki bili potpuno ofarbani u crvenu boju. Eskadrila je najčešće bila smještena u šatorima kako bi bila bliže liniji fronta i kako bi lakše izbjegla neprijateljska bombardovanja. Zbog ovakvog imidža Jasta 11 je dobila nadimak „Leteći cirkus“ ili „Rihthofenov cirkus“.
Rihthofen je svoju eskadrilu vodio sa nevjerovatnim uspjehom koji je kulminirao tokom „krvavog Aprila“ 1917. godine. U ovom periodu oborio je 20 britanskih aviona čime je ukupan broj pobjeda povećao na 52. U julu iste godine bio je ranjen u glavu zbog čega nije mogao da leti nekoliko nedjelja. Po oporavku postaje komandant 1. lovačkog jata (Jagdgeschwader 1) koje je bilo sastavljeno od eskadrila Jasta 4, 6, 10 i 11. Po svjedočenjima njegovih potčinjenih, povreda glave ostavila je trajne posljedice. Rihthofen je često osjećao mučnine i glavobolje po povratku sa letjenja, često je mijenjao raspoloženje, pa čak i borbenu taktiku. Upornost i tvrdoglavost sa kojom je progonio metu, ne obazirući se na događanja oko sebe, što će na kraju i dovesti do njegove pogibije, nije karakteristično za njegov način borbe koji je primjenjivao prije ranjavanja.
Rihthofen je bio briljantni taktičar ali nije bio za vođu. Komandu nad drugim lovačkim jedinicama primio je ne zato što je to želio, već zato što se to od njega očekivalo. Njegovi potčinjeni opisivali su ga kao izdvojenu i bezosjećajnu osobu koja nije imala smisla za humor iako su neke njegove kolege tvrdile suprotno. Ovo mišljenje se još više uvriježilo nakon ranjavanja.
Prema nekim izvorima u Njemačkoj je 1918. godine vladao užasan strah da bi pogibija Rihthofena, koji je u međuvremenu postao nacionalni junak, zadala užasan udarac moralu nacije. Zbog toga su ga njegovi pretpostavljeni zamolili da se povuče, što je on odbio.
Pogibija
21. aprila 1918. godine. Rihthofen je pogođen jednim zrnom kalibra .303 (standardna britanska municija koju su koristile i puške i mitraljezi) dok je letio iznad Morlankur grebena u blizini rijeke Some. Ubrzo potom je umro. Neposredno prije nego što je pogođen Crveni baron je bio u potjeri za britanskim Sopvit kamelom kojim je upravljao kanadski pilot, poručnik Vilfrid „Vop“ Mej iz 209. eskadrile RAF-a. U isto vrijeme na repu Crvenog barona bio je Mejov školski prijatelj, kapetan Artur „Roj“ Braun; u trenutku kada se Crveni baron okrenuo da provjeri svoj rep, tj. u pravcu Brauna, pogođen je metkom koji je dolazio odozdo i sa leđa i koji je ukoso prošao kroz njegov grudni koš.
Rihthofen je zatim izveo užurbano, ali kontrolisano slijetanje blizu puta Braj-Korbi, sjeverno od sela Vo-sur-Som, u sektoru koji su kontrolisale Australijske imperijalne snage. Njegov Foker nije oštećen prilikom sletanja. Prema nekim izvorima Rihthofen je izdahuo nekoliko sekundi nakon što se australijski vojnici stigli do aviona i poslednje što je izgovorio bilo je kaputt (u slobodnom prevodu „gotov sam”). Međutim, preovlađujuće mišljenje je da je Crveni baron izdahnuo odmah nakon sletanja.
Najbliža jedinica australijskog ratnog vazduhoplovstva, 3. eskadrila, preuzela je odgovornost za posmrtne ostatke Crvenog barona.
Savremeni istoričari smatraju da je Crveni baron najvjerovatnije pao kao žrtva protivavionske vatre sa zemlje, konkretno narednika Sedrika Popkina iz australijske 24. mitraljeske čete. Popkin je jedini otvorio vatru sa desne strane na Rihthofenov avion, neposredno prije nego što je sletio. Mnogi australijski pješadinci su takođe pucali na Rihthofenov avion tako da postoji mogućnost da je neko od njih ispalio smrtonosni metak. Britanski RAF je obaranje Rihthofena pripisao Braunu. Međutim, Crveni baron je poživio najviše 20-30 sekundi nakon ranjavanja, a Braun u ovom periodu nije otvarao vatru na njegov avion.
Komandir 3. eskadrile, major Dejvid Blejk ukazao je na mogućnost da je Crveni Baron oboren dejstvom jednog od njegovih pilota koji su takođe učestvovali u borbi tog popodneva. Nakon izvršene autopsije major Blejk je promenio mišljenje i postao je jedan od zagovornika teorije da je smrtonosni metak došao sa zemlje.
Manfred fon Rihthofen sahranjen je 22. aprila 1918. godine uz sve vojne počasti, na groblju u Bertangleu u blizini Amijena. Posle rata, posmrtni ostaci Crvenog barona su ekshumirani i prenijeti u porodičnu grobnicu u Vizbadenu, Njemačka.
Posle Rihthofenove smrti, aprila 1918. godine komanda nad Letećim cirkusom dodijeljena je Vilhelmu Rajnhardu koga je sam Crveni baron izabrao za svog nasljednika. Rajnhard je komandovao Letećim cirkusom sve do svoje smrti u letačkoj nesreći 3. jula 1918. godine u Aldersdorfu. Posle Rajnhardove smrti komandu nad jedinicom preuzeo je Herman Gering koji će kasnije postati vođa njemačke Luftvafe.
Priredio: Dragan Leković
