Metropolis, njemački nijemi SF film iz 1927. kojeg je režirao austrijski reditelj Fritz Lang. Glavne uloge tumače Gustav Frohlich, Brigitte Helm i Alfred Abel. Smatra se jednim od velikih klasika kinematografije. Film je produciran u Njemačkoj u doba Weimarske Republike. Bio je to do tada najskuplji nijemi film i stajao je otprilike 5 miliona Reichsmaraka (današnji ekvivalent bio bi 200 miliona dolara).
Uvod
Kako bi snimio “Metropolis”, Fritz Lang je uložio golem trud u produkciju koja je trajala tada vrlo dugih 18 mjeseci. Scenario, koji je napisao zajedno sa suprugom Theom von Harbou, je bio izuzetno kompleksan te je govorio o radnji smještenoj u budućnosti (zbog čega se danas smatra jednim od prvih SF filmova uopšte) u kojoj su se sukobili kapitalizam i komunizam.
Studio Ufa je uložio u film tada astronomskih 5 miliona maraka (prilagođeno po inflaciji, to bi bila svota od 200 miliona $ danas) zbog čega je skoro bankrotirao, a bilo je unajmljeno i hiljadu statista. Eugen Schufftan je bio zadužen za specijalne efekte te je izradio minijature futurističkog grada (koje su kasnije inspirisale filmove kao što su “Istrebljivač” i “Ratovi zvijezda”), a radi dočaravanja žene robota glumica Helm je morala nositi zlatni oklop. Da bi se dočarali leteća auta iznad grada upotrijebljena je neka vrsta primitivne “Stop-motion” tehnike. Pri premijeri je film navodno trajao preko 210 minuta, ali se tokom istorije velik dio izgubio. 2002. pojavila se restaurisana verzija koja traje preko 2 sata, dok je u 2008. pronađeno dodatnih 25 minuta filma, ali su neki dijelovi ostali su nepovratno izgubljeni.
Radnja
Budućnost, 2026. godina. U futurističkom gradu Metropolisu društvo je podijeljeno na 2 klase: na onu koja radi cijeli dan i na onu koja je privilegovana i “razmišlja” te se cijeli dan zabavlja. Grad kontroliše bogati industrijalac Joh Frederson, no njegov sin Freder se zaljubio u djevojku Mariju koja predvodi grupu koja se bori za veća prava radničke klase. Kako bi otkrio o čemu govori, Freder se tajno obuče u radnika i provede cijeli dan radeći teške fizičke i monotone poslove u fabrici.
U međuvremenu, Joh nagovori naučnika Rotwanga da novo-izumljenog robota maskira u Mariju kako bi izazvao sukobe i konfuziju u radničkoj klasi. No, Rotwang se želi osvetiti Johu jer mu je ovaj preoteo njegovu veliku ljubav, Hel, Frederovu majku, pa programira robota da pokrene pokret protiv vladajućeg sistema. Lažna Maria postaje razuzdana plesačica u noćnom klubu, dok prava Maria biva uhapšena i zatvorena. No, ubrzo radnici izazovu revoluciju i unište razne mašine, među njima i Metropolisovu “mašinu srca”, što dovede do toga da se rezervoari vode isprazne i poplave razne četvrti. Gomila se naljuti i spali robota Mariju na lomači, dok pravu Mariju spasi Freder od Rotwanga. Na kraju se Joh i radnička klasa pomire na nagovor Fredera, te se odluče na dijalog.
Filmska ekipa
Režija: Fritz Lang
Glume:
Gustav Frohlich (Freder Frederson)
Alfred Abel (Joh Frederson)
Brigitte Helm (Maria/Robot)
Rudolf Klein-Rogge (Dr. Rotwang) i drugi.
Kritike
Kritika danas smatra “Metropolis” jednim od najvažnijih i najboljih filmova kinematografije. Većina hvali Langovu viziju i njegovu sposobnost da stvori nešto nesvakidašnje i originalno (u to su se vrijeme nijemi filmovi (gotovo) isključivo orijentisali na radnje smiještene u prošlosti ili sadašnjosti, dok je ovdje radnja smještena u nepoznatu budućnost), vizuelni stil, epski dizajn grada, zahtjevnu i ambicioznu simboličnu priču koja analizira narav kapitalizma, antologijske scene (poput one u kojoj robot oživi ili se prikaže scena robova u Vavilonu). Ipak, jedan dio kritike je zamjerio filmu da je predugačak, zastario i suvoparan.
Steve Rhodes je u svojoj recenziji napisao: “Langov nijemi klasik “Metropolis” iz 1927. se sa razlogom smatra jednim od najboljih filmova svih vremena… Epskih proporcija u razmjeru, priči i muzici, ovaj film je nevjerojatna poslastica, a ovo novo izdanje ima oštru sliku i zvuk… Poput opere, većina nijemih filmova prikazuju preuveličane, gotovo komične događaje. “Metropolis” nije izuzetak. Za mene, najbolji dio je melodična muzika koja puni svaki kadar sa velikom snagom i emocijama. Priča je sinteza religiozne alegorije i borbe podređene klase. Krajnja poruka filma je: “Posrednik između uma i ruka je srce.” “Um” predstavlja društvo intelektualaca, a “ruke” društvo radnika. “Srce” je ljudsko milosrđe i obostrano razumijevanje koje ujedinjuje sve”.
Christopher Null je takođe hvalio film: “Istorija kinematografije ne postaje relevantnije od ovog filma, originalnog “Metropolisa”, Langovog remek-djela, grandioznog i nevjerovatnog epa koji izgleda impresivno i za 2004.”. Jeffrey M. Anderson je pak napisao: “Čini se da meni nedostaje određeni gen koji bi mi omogućio da budem oduševljen od velikih, skupih filmskih spektakala. Ne podnosim ni “Moje pjesme, moji snovi” niti “Gladijatora” a čini se da ne mogu uživati ni u takvim filmovima poput “Prohujalo sa vihorom” ili “Titanic” bez određenog skepticizma…”Metropolis” fascinira svojim fascinantnim prizorima, ali oni su istovremeno forsirani i ne nose cijeli teret; priča ne odgovara… Ukratko, film me odbio svojom zastarjelom pričom, ali me i fascinirao svojim jedinstvenim vizuelnim stilom”.
Priredio za Press: Dragan Leković
