Mihail Afanasijevič Bulgakov (rus. Михаи́л Афана́сьевич Булга́ков; Kijev, 15. maj 1891 — Moskva, 10. mart 1940), ruski pisac, dramaturg i pozorišni reditelj. Pisao je na ruskom jeziku. Autor je velikog broja pripovjedaka, priča, feljtona, pozorišnih komada, dramatizacija, filmskih scenarija i operskih libreta.
Biografija
Djetinjstvo i mladost
Mihail Bulgakov se rodio 15. maja 1891. u porodici profesora Kijevske duhovne akademije Opanasa Ivanoviča Bulgakova i njegove žene Varvare Mihajlovne u Kijevu. U porodici je bilo sedmoro djece: Mihail, Vera, Nađa, Varvara, Mikola, Ivan i Olena.
Mihail Bulgakov je 1909. završio kijevsku Prvu gimnaziju i upisao se na medicinski fakultet “Taras Ševčenko” Kijevskog univerziteta.
Bulgakov se prvi put oženio 1913. Tatjanom Lapom. Njihovi novčani problemi započeli su već na dan svadbe. Tatjanin otac im je mjesečno slao 50 rubalja, što je u to vrijeme bio pristojan iznos. No, novac im je brzo nestajao, budući da je Bulgakov bio spontana osoba i nije volio da štedi.
Nakon početka Prvog svjetskog rata Bulgakov je nekoliko mjeseci radio kao ljekar u prifrontnoj zoni. Zatim su ga poslali da radi u selo Nikoljskoje Smolenske gubernije, a nakon toga je radio kao ljekar u Vjazmi.
1917. počeo je da uzima morfijum, isprva da olakša alergijske reakcije na lijek protiv difterije, koji je uzeo bojeći se bolesti nakon obavljene operacije. Zatim je uzimanje morfijuma postalo redovno. U oktobru 1917. prvi put je došao u Moskvu, zaustavivši se kod svog ujaka, poznatog moskovskog lekara-ginekologa N.M. Pokrovskog, koji je postao prototip profesora Preobraženskog iz priče “Pseće srce”. Ujesen 1918. Bulgakov se vratio u Kijev gdje je započeo privatnu praksu kao venerolog. U to vrijeme prestao je da uzima morfijum. Za vrijeme Građanskog rata u Rusiji, u februaru 1919, Bulgakova su mobilizovali kao vojnog ljekara u vojsku Ukrajinske narodne republike.
Te iste godine je radio i kao ljekar Crvenog krsta, a zatim i u Oružanim snagama Juga Rusije. U sastavu Treće Terske kozačke pukovnije borio se na Sjevernom Kavkazu. Aktivno je objavljivao u novinama (članak “Buduće perspektive”). Za vrijeme povlačenja Dobrovoljačke armije početkom 1920. nije otišao u Gruziju, nego je ostao u Vladikavkazu jer je obolio od tifusa.
Zrelo doba
Krajem septembra 1921. Bulgakov se preselio u Moskvu i počeo da sarađuje kao feljtonist sa moskovskim novinama (“Gudok”, “Rabočij”) i časopisima (“Medicinskij rabotnik”, “Rossija”, “Vozroždenije”). U to vrijeme je objavio pojedina djela u novinama “Nakanune” koje su izlazile u Berlinu. Od 1922. do 1926. u novinama “Gudok” je bilo objavljeno više od 120 reportaža, ogleda i feljtona Bulgakova.
1923. Bulgakov je postao član Sveruskog saveza pisaca (rus. “Vserossiйskiй Soюz pisateleй”). 1924. je upoznao Ljubov Jevgenjevnu Belozersku, koja se nešto prije vratila iz inostranstva, i koja je 1925. postala njegova druga žena.
U oktobru 1926. je u MHATu sa velikim uspjehom održana predstava „Dani Turbinovih“, koja se veoma svidjela Staljinu. Istovremeno se u Sovjetskoj štampi širila intenzivna i krajnje oštra kritika stvaralaštva Mihajla Bulgakova. Krajem oktobra 1926. je u državnom akademskom pozorištu Vatangov s velikim uspjehom premijerno održana predstava Zojkin Stan.
1928. Bulgakov je otputovao sa ženom na Kavkaz; posjetili su Tbilisi, Batumi, Zeleni Mis, Vladikavkaz, Gudermes. U Moskvi je te godine premijerno održana predstava “Grimizni otok”. Kod Bulgakova se pojavila zamisao romana kasnije nazvanog “Majstor i Margarita”. Pisac je takođe započeo rad na komadu o Molijeru („Robovanje licemjera“).
1929. Bulgakov je upoznao Jelenu Sergejevnu Šilovsku koja je postala njegova treća i ujedno poslednja žena 1932.
Do 1930. Bulgakovljeva djela su prestala da se izdaju, a pozorišni komadi povlačeni su se repertoara pozorišta. Bila su zabranjena izvođenja komada “Beg”, “Zojkin stan”, “Grimizno ostrvo”, “Dani Turbinovih”.
U januaru 1932. Staljin je ponovo dozvolio izvođenje predstave “Dani Turbinovih”, i do rata se više nije zabranjivala. Međutim, nijedno pozorište, osim MHAT-a, nije ju izvodilo. Godine 1936-te, nakon članka u “Pravdi”, Bulgakov je otišao iz MHAT-a i počeo da radi u Boljšoj teatru kao libretist i prevodilac. 1937. Bulgakov je radi na libretu “Minin i Požarski” i “Petar I”. Družio se s Isakom Dunajevskim, popularnim sovjetskim kompozitorom.
Bolest i smrt
1939. Bulgakov je radio na libretu “Rahel”, a takođe na komadu o Staljinu (“Batum”). Zdravlje je počelo da mu se naglo pogoršava. Lekari su mu dijagnostikovali hipertenzivnu nefrosklerozu. Nastavio je da uzima morfijum koji mu je prepisan 1924. da smanji bolove. U tom razdoblju je počeo da diktira ženi poslednje verzije “Majstora i Margarite”.
Od februara 1940. prijatelji i porodica su stalno dežurali kraj njegove postelje. Bulgakov je preminuo 10. marta 1940. Sahranjen je na Novodjevičanskom groblju. Na grobu mu je, zahvaljujući njegovoj supruzi, postavljen kamen zvani „Golgota“, koji je prije toga bio na Gogoljevom grobu.
Djela
Bijela Garda (roman), 1924.
Dani Turbinovih (drama),1925.
Zojkin stan (komedija), 1925.
Beg (drama), 1925.
Bilješke mladog ljekara (ciklus priča), 1928.
Kopito inženjera (roman), 1929.
Robovanje licemjera ili Molijer (drama), 1929.
Tajnom drugu, 1929.
Poslednji dani ili Puškin (drama), 1935.
Priglupi Žurden (drama), 1932.
Ivan Vasiljevič (groteskna komedija), 1936.
Majstor i Margarita (roman), 1940.
Život gospodina de Molijera (roman), 1933.
Pozorišni roman (roman), 1937.
Adam i Eva (drama), 1931.
Batum (drama), 1939.
Priredio: Dragan Leković
