Mladi u Crnoj Gori sumnjaju u svoju sposobnost da prepoznaju dezinformacije, a “prebunking”, kojim se na osnovu prethodnog iskustva upozoravaju na potencijalne manipulacije u javnom prostoru, u našoj zemlji nema željeni efekat.
Ipak, mladi ljudi u Crnoj Gori su relativno uspješni u razlikovanju dezinformacija od istinitog sadržaja, pri čemu dezinformacije koje se odnose na zdravstvene aspekte i prethodno nepovjerenje u sistem imaju jako uporište među tim dijelom stanovništva.
To je zaključak eksperimenta koji je Institut Damar uradio u okviru projekta “Psihološka inokulacija protiv dezinformacija iz ruskih izvora u Crnoj Gori”, a koju je finansirao NATO.
Istraživanje je pokazalo da mladi ljudi (19-24 godine) vjerovatno ne čitaju informacije u cjelosti, ali i da imaju visok stepen ranije formiranih uvjerenja koja se temelje na dezinformacijama.
„Zanimljiv je podatak da u Crnoj Gori nije pravilo da su oni koji imaju više obrazovanja otporniji na manipulativne sadržaje“, saopštio je Damar.
Takođe, kada su u pitanju političke preference, ne postoji politička polarizacija između tzv. „prosrpskog“ i „procrnogroskog“ bloka, što je „jasan pokazatelj da su dezinformacije problem koji jednako pogađa cjelokupno društvo“, dodaje se u saopštenju.
Ipak, dezinformacije iz ruskih izvora češće pogađaju one mlade ljude koji imaju proruske spoljnopolitičke stavove. Tako su ispitanici koji vjeruju da Crna Gora„treba da ima bliže veze sa istočnim zemljama“ bili skloniji podržavanju proruskih dezinformacija od ostalih ispitanika.
S druge strane, ispitanici koji su prozapadno orijentisani, nešto bolje procjenjuju dezinformacije koje se odnose na Rusiju.
„Istraživanje između ostalog pokazuje i da prisustvo dezinformacija utiče na političko rasuđivanje mladih, što može imati ogromne posljedice u vidu dodatnog jačanja polarizacije u društvu i nepovjerenja prema institucijama“, napominje Damar.
Pojasnili su da je „prebunking“ proaktivna strategija za suzbijanje dezinformacija koja se oslanja na pripremu pojedinca da prepozna prije nego što budu izložen lažnim informacijama. „Temelji se na principu ‘psihološke inokulacije’ – slično kao vakcinacija, gdje se ljudi upoznaju s manjim dozama obmanjujućih tehnika (npr. korišćenje straha, polarizacija, lažni autoriteti) i načinima njihovog prepoznavanja“, navodi se. Prema toj teoriji, „prebunking“ bi trebalo da omogući da razviju otpornost prema dezinformacijama i smanje vjerovatnoću da budu obmanuti.
