Na današnji dan 1856. godine u ličkom selu Smiljani rođen je Nikola Tesla. Bio je četvrto dijete u porodici pravoslavnog sveštenika. Školovanje je započeo u rodnom Smiljanu, nastavio u Gospiću, a u gimnaziju je išao u Rakovcu kod Karlovca. Iako je otac želio da mu sin upiše Bogosloviju, Nikola odlazi na studije elektrotehnike u Politehničkoj školi u Gracu. Studije je posle prekida nastavio u Pragu, nakon čega se zaposlio u službi telefonskog društva i priključivao telefone po kućama. Školovanje je prekidao u nekoliko navrata po par godina: prvi put kada je završio gimnaziju, posle pogibije svog brata, zatim tokom studija u Gracu da bi radio kao pomoćni inženjer i nakon smrti oca. Po prelasku u Prag, poslednje dvije godine studija izdržavao ga je ujak Petar Mandić. Godine 1881. zapošljava se u Centralnom telegrafskom uredu u Budimpešti, gdje je usavršio aparat za pojačavanje glasa kod telefona.
Naredne godine odlazi u Pariz i zapošljava se u Edisonovoj firmi. U Njujork odlazi dvije godine kasnije, zapošljava se u Edisonovoj laboratoriji i postaje američki državljanin. Smatrajući da kod Edisona nema adekvatan tretman, naredne godine ga napušta i osniva sopstvenu firmu Tesla Arc.LightCo. u Njujorku. Počinje da pravi motore i generatore naizmeničnih polifaznih struja, a svoj prvi patent prijavljuje Američkom patentnom zavodu 6. maja 1885. godine pod nazivom Komutator za električne dinamo mašine. Narednih godina prijavljuje svoje najpoznatije patente iz oblasti polifaznih naizmjeničnih struja. Vestinghausova kompanija otkupljuje sedam Teslinih patenata i finansira gradnju prve električne centrale na naizmjeničnu struju na Nijagarinim vodopadima.
Od kada ju je napustio, Tesla je još samo u dva navrata dolazio u Evropu i oba puta boravio u rodnoj Lici. Prvi put je to bilo 1889. godine povodom Svjetske izložbe nauke i tehnike u Parizu, a drugi put 1892. godine. Tada je držao predavanja na poziv Engleske akademije nauka i Društva engleskih elektroinženjera, kao i Francuskog društva za fiziku i Međunarodnog električnog društva. Nakon toga je obišao majku, koja je bila na samrti i posle njene sahrane jedini put je posjetio Beograd. Tom prilikom iznio je svoja osjećanja prema i održao govor na banketu koji je završio riječima: Ako se moje nade ispune, najslađa misao biće mi ta, da je to djelo jednog Srbina. Tu se sprijateljio sa Zmajem koji je pročitao svoje stihove Dobrodošlica Nikoli Tesli. Tesla se kasnije angažovao oko prevoda Zmajeve poezije na engleski i pisao članke o njemu u Americi.
Tokom svog života Tesla je prijavio više od 700 patenata iz svih oblasti elektrotehnike, pronašao višefazni sistem električnih struja, indukcioni motor, obrtno magnetno polje, generator i transformator za struje visoke frekvencije. Smatra se jednim od pionira radio-tehnike, bežične telegrafije, radara, izučavao je rendgenske zrake i napravio neke od prvih snimaka djelova ljudskog tijela, ali i ukazao na njihovo štetno zračenje.
Preminuo je sam i u siromaštvu 1943. godine u sobi hotela Njujorker, gdje je živio poslednjih 10 godina. Dobitnik je mnogih priznanja i odlikovanja, a par puta je bio i u najužem izboru za Nobelovu nagradu, koju ipak nije dobio. Na stogodišnjicu njegovog rođenja jedinica za jačinu magnetne indukcije nazvana je njegovim imenom – Tesla (T). Nikola Tesla je kremiran u Americi, a urna sa njegovim pepelom prenijeta je u Beograd 1951. godine i od tada se nalazi u Muzeju Nikole Tesle u Krunskoj ulici. Njegovo ime nosi veliki broj škola, instituta, biblioteka, kao i aerodrom u Beogradu, a spomenici mu se nalaze u mnogim gradovima.
Priredio: Dragan Leković
