Ovi mlazevi nastaju kada se zagrijani materijal koji pada ka crnoj rupi kanališe moćnim magnetnim poljima ka njenim polovima i struji nazad u kosmos.
Smatra se da ovi snopovi energije igraju važnu ulogu u formiranju zvijezda, tako da moramo da znamo kako oni funkcionišu.
Međunarodni tim istraživača je pogledao 16 galaksija sa crnim rupama u centru, radeći sa podacima dobijenim iz NASA-inog rendgenskog opservatorijuma Chandra i mreže Veri Long Baseline Arrai (VLBA) koju vodi Nacionalni radioastronomski opservatorijum.
Nova saznanja
Istraživači su bili u mogućnosti da uporede podatke o radio talasima (koji pokazuju gdje su mlazovi trenutno usmjereni) sa šupljinama u vrelom gasu oko crnih rupa (pokazujući gdje su bili usmjereni u prošlosti).
“Otkrili smo da je oko trećina zraka sada usmjerena u potpuno drugačijim pravcima nego ranije”, kaže astrofizičar Frančesko Ubertozi sa Univerziteta u Bolonji u Italiji.
“Ove crne rupe poput “zvijezde smrti” se okreću okolo i upućuju na nove mete, poput izmišljene svemirske stanice u Ratovima zvijezda. Čini se da je oko trećine proučavanih mlaznjaka (30-38 procenata) značajno promijenilo kurs (za 45 stepeni ili više) tokom perioda od 10 miliona godina ili manje. To sugeriše da je ovo relativno česta pojava sa supermasivnim crnim rupama.
U nekim slučajevima primijećene su promjene smjera od skoro 90 stepeni, dok su najkraći vremenski periodi za promjene bili samo milion godina.
Uzeto na kosmičkoj skali, to je zapravo prilično brzo prestrojavanje.
“S obzirom da su ove crne rupe vjerovatno stare više od 10 milijardi godina, smatramo da je velika promjena smjera tokom nekoliko miliona godina brza”, kaže astrofizičar Gerit Šelenberger iz Centra za astrofiziku, Harvard & Smithsonian (CfA) u SAD.
“Promjena pravca snopa džinovske crne rupe za oko milion godina je analogna promjeni smjera novog bojnog broda za nekoliko minuta”, navodi.
Potrebno je još istraživanja
Pošto ovi mlazevi otežavaju spajanje gasa i formiranje zvijezda, svaka promjena u njihovoj orijentaciji ima važne implikacije na sastav galaksija koje ih okružuju. Iako to više nego vjerovatno znači da se generiše manje zvijezda, nema dovoljno podataka da bi se utvrdilo da li bi postojeće zvijezde i planete mogle biti pogođene zamahom zraka crne rupe.
Ono što još nije jasno je šta uzrokuje ovo okretanje poput “zvijezde smrti”, iako istraživači imaju neke ideje, a mnogi različiti faktori bi mogli da vuku mlaznice u različitim pravcima. Dalja istraživanja bi trebalo da pomognu da se utvrdi šta se dešava.
“Moguće je da bi materijal koji brzo pada prema crnim rupama pod različitim uglom dovoljno dugo povukao njihove ose rotacije u drugom pravcu, uzrokujući da snopovi budu usmjereni u drugom pravcu”, kaže Jan Vrtilek iz CfA, piše ScienceAlert.
Istraživanje je objavljeno u časopisu “Astrophysical Journal”.
Izvor: B92.net
