Oliver Kromvel (Huntingdon, 25. april 1599. – London, 3. septembar 1658.), engleski državnik i vojskovođa, prvi premijer preuranjene engleske republike od 1653. do 1658.
Kromvell je bio jedan od najmarkantijih državnika novije evropske istorije, čovjek velikih mogućnosti i snažnog karaktera, uvjereni kalvinista, koji je pored toga vjerovao u vjersku toleranciju.
Biografija
Oliver Kromvel rođen je kao jedini sin, aristokrate i veleposjednika Roberta Kromvela i njegove žene Elizabete Stjuard. Otac mu je samim svojom statusom bio član engleskog parlamenta za vrijeme vladavine kraljice Elizabete I. Nakon relativno solidnog školovanja, oženio se 1620. sa Elizabet Burčir, kćerkom londonskog trgovca. Po nasljedstvu je postao član parlamenta, u kojem se ispočetka po ničim nije isticao, osim po simpatijama za puritance sa kojima je održavao veze.
Kad je 1642. dugotrajni sukob između kralja Čarlsa I. i parlamenta prerastao u građanski rat došle su do izražaja njegove sposobnosti kao sjajnog organizatora i vojskovođe. Kromvelovi konjanici odigrali su odlučnu ulogu u velikoj pobjedi vojske parlamenta nad rojalističkom vojskom kod Marston Mura 1644., u kojoj je zarobljen i sam kralj. Kromvel pa je postao zamjenik vrhovnog komandanta parlamentarne vojske i njen heroj.
Tri godine kasnije, dok je parlament odlučivao o kraljevoj sudbini, ponovo je izbila rojalistička pobuna, to je iskoristila vojska, pa je da spriječi eventualnu nagodbu kralja i crkvenog vrha zarobljenog Čarlsa I osudila na smrt i smaknula u januaru 1649. Tako je monarhija ukinuta, a Engleska je postala republika pod nazivom Komonvelt Engleske, Škotske i Irske ili Slobodna država sa Oliverom Kromvelom kao predsjednikom državnog vijeća. Nakon što je kraljev sin Čarls II. podstakao rojalističke pobune u Irskoj i Škotskoj Kromvel je na čelu vojske krenuo u pokoravanje tih zemalja, što je napravio do kraja 1650. Od 1653. postao je premijer (doživotni lord-protektor države). Nakon toga je uspješno završio pomorski rat sa Holandijom 1654. Kad se nakon toga postavilo pitanje kako zaposliti vojsku i mornaricu, došlo je do raskola u parlamentu oko tog problema. Kromvel je nakon toga odlučio sklopiti mir sa Francuskom na račun Španije (i poslao jednu pomorsku ekspediciju na španske Karibe) koja je u maju 1655. zauzela Jamajku.
I pored svih svojih pobjeda, i povratka povjerenja u englesku vojsku i puritanski moral i svjetonazor Kromvel ipak nije uspio učvrstiti englesku republiku. Nakon njegove iznenadne smrti, naslijedio ga je sin Ričard Kromvel, koji je svrgnut nakon samo devet mjeseci vladanja. Nakon toga, godinu i po nakon Kromvelove smrti, u Engleskoj je obnovljena monarhija ustoličenjem Čarlsa II, sina ubijenog kralja, koji se vratio iz progonstva.
Izvor: Wikipedia
