Vlada je utvrdila Predlog novog Zakona o Agenciji za nacionalnu bezbjednost (ANB) koji donosi promjene u radu ove institucije. Ključne odredbe odnose se na jačanje nadležnosti Agencije, precizniju parlamentarnu i institucionalnu kontrolu, kao i strože norme ponašanja i odgovornosti službenika.
Neutralnost i međunarodna saradnja
Prema predlogu, Agencija je politički i ideološki neutralna i djeluje u skladu sa spoljnom politikom Vlade Crne Gore. Ima pravo na saradnju s domaćim i međunarodnim organima i organizacijama, što uključuje razmjenu i zaštitu podataka relevantnih za nacionalnu bezbjednost.
Obim nadležnosti i djelokrug rada
ANB će imati ovlašćenja da prikuplja i analizira podatke o aktivnostima koje ugrožavaju suverenitet, teritorijalni integritet, ustavni poredak, kao i o terorizmu, sajber prijetnjama, špijunaži, organizovanom kriminalu, ekonomskim prijetnjama i oblicima hibridnog djelovanja.
Agencija će biti zadužena za kontraobavještajnu zaštitu najviših državnih institucija i funkcionera, uključujući Skupštinu, Vladu, Predsjednika države, kao i određene objekte i lica definisana zakonom.
Posebne mjere i metode rada
Predlog zakona detaljno definiše metode tajnog prikupljanja podataka, uključujući saradnju sa građanima, nadzor elektronskih komunikacija i poštanskih pošiljki, praćenje i osmatranje, pregled sistema državnih institucija i objekata, kao i kupovinu tajnih podataka i dokumenata.
Upotreba sredstava poput prikrivenog identiteta, fiktivnih firmi i tehničkih sredstava zahtijeva odobrenje direktora Agencije, dok se najosjetljivije mjere (nadzor komunikacija, pregled objekata) sprovode isključivo uz odobrenje predsjednika ili Vijeća sudija Vrhovnog suda.
Obaveze drugih institucija i zaštita podataka
Sve državne i lokalne institucije, kao i privatni subjekti koji posjeduju relevantne podatke, dužni su da ih dostave Agenciji na zahtjev. Regulisan je i pristup elektronskim evidencijama, uz odgovarajuće mjere zaštite.
Operatori elektronskih i poštanskih komunikacija imaju zakonsku obavezu da omoguće tehničke uslove za sprovođenje nadzora kada je on zakonom odobren.
Ljudska prava i kontrolni mehanizmi
Građani imaju pravo da se žale na rad ovlašćenih službenika ANB-a ukoliko smatraju da im je povrijeđeno pravo ili nanesena šteta. Pritužbe se upućuju direktoru Agencije, a u slučaju nezadovoljstva odgovorom, specijalnom kontroloru za nacionalnu bezbjednost.
Skupština Crne Gore vrši parlamentarni nadzor nad radom ANB-a, uz pravo uvida u određene postupke, pod uslovom da se ne ugrožava nacionalna bezbjednost.
Status i odgovornost službenika
Službenici ANB-a ne smiju biti politički aktivni niti javno istupati bez odobrenja. Radni odnos zasniva se bez javnog oglašavanja, a obuka i bezbjednosne provjere su obavezne. Zakon propisuje godišnje ocjenjivanje rada, sa mogućim sankcijama za loš učinak.
Osim toga zakon propisuje disciplinske mjere za lakše i teže povrede dužnosti, uključujući novčane kazne i raskid radnog odnosa. U slučajevima zloupotreba i povreda propisa, predviđena je mogućnost podnošenja žalbi i upravnih sporova.
Poseban penzijski tretman
Službenici ANB-a stiču pravo na penziju pod povoljnijim uslovima – uz najmanje 30 godina staža, od kojih 15 efektivnih u Agenciji, imaju pravo na starosnu penziju uz povećani koeficijent i otpremninu, uz saglasnost Vlade.
Pravna zaštita i pomoć
Crna Gora je obavezna da pruži pravnu i materijalnu pomoć službenicima ANB-a i članovima njihovih porodica ako su zadržani ili osuđeni van zemlje tokom obavljanja dužnosti. Pravosudni organi su dužni da zaštite njihov identitet tokom sudskih postupaka, osim u slučajevima prekoračenja ovlašćenja.
Izvor: CdM
