Cepelin je tip balona vazduhoplova na motorni pogon, kojeg je razvio grof Ferdinand fon Cepelin početkom 20. vijeka, baziranog na ranijim nacrtima Davida Švarca. Često se koristi i riječ „dirižabl“, koja potiče od francuske riječi (franc. dirigeable – upravljiv).
U pitanju je letjelica lakša od vazduha, vretenastog, izduženog oblika na sopstveni pogon. Njome upravlja pilot pomoću velikog kormila. Za donji dio letjelice pričvršćena je gondola, u koju staju posada i putnici. Za gondolu je pričvršćen motor, koji pokreće propelere. Kretanje letjelice ne zavisi od vjetra. Za pogon se ranije koristio vodonik, a danas se koristi helijum. Danas je putovanje njima ugodno, bezbjedno i tiho. Obično može da primi do 20 putnika. S obzirom da može da miruje u vazduhu, cepelin je pogodan za fotografisanje, nadgledanje, snimanje tla, kao i prenos sportskih takmičenja iz ptičije perspektive. Koriste se i kao leteće dizalice, kojima se teret može izuzetno precizno spustiti na željeno mjesto.
Istorija
Prvu ovakvu letjelicu je napravio konstruktor srpskog porijekla Ognjeslav Kostović Stepanović, još 1888. godine, ali nikad nije poletjela. Njeno konstruisanje je držao u tajnosti, a tragični požar ga je spriječio da je proba u vazduhu. Grof Cepelin je došao na sličnu ideju gledajući upotrebu balona u Francusko-pruskom ratu, pri opsadi Pariza, mada je čuo i za sličnu upotrebu tokom Američkog građanskog rata. Osmislio je letjelicu 1890. godine, na osnovu nacrta Davida Švarca, ali je u konstruisanje krenuo 1899. godine. Prva uspješna demonstracija letjelice obavljena je 2. juna 1900. godine na jezeru Konstanca. Prototip je nazvan LZ1, bio je dugačak 128 metara i imao je dva Dajmler motora od 10,6 kW.
LZ1 je prva letjelica korišćena za komercijalne letove počevši od 1909. godine. Do 1914. godine je Njemačko aero-udruženje obavilo 1.500 vazdušnih letova prevozeći 35.000 putnika bez ijedne nezgode. Njemačko vazduhoplovstvo 1909. godine u naoružanje uvodi model Z1, a tokom Prvog svjetskog rata je masovno korišćen u izviđačke ali i bombarderske svrhe. Desetine letova su izvedene nad teritorijom Velike Britanije tokom kojih su izbačene tone bombi uz manji vojni ali značajni psihološki efekat. Njemački poraz u Prvom svjetskom ratu je zaustavio razvoj ovog vida vazdušnog transporta sve do 20.-ih, kada kreće renesansa. Tako je 1924. godine u Sjedinjenim Američkim Državama konstruisan ZR-1, prva američka letjelica, a 12. oktobra je ZR-3 “USS Los Angeles” obavio prvi transatlantski let dug 8.050 kilometara koji je trajao 82 sata i 2 minuta. Vrhunac je 1930.-ih kada letjelice LZ127 Graf Zeppelin i LZ129 Hindenburg obavljaju prve transatlantske letove.
Cepelin „Hindenburg“
Najpoznatiji događaj iz istorije ovih letjelica je tragedija cepelina „Hindenburga“ (LZ129), najvećeg cepelina na svijetu, dugog 245 metara. Proizveden je u Njemačkoj 1936. godine. Imao je 61 članova posade i 36 putnika, sa dvije palube za putnike, jednokrevetnim i dvokrevetnim kabinama, trpezarijom, bibliotekom i salonom i mogao je da leti brzinom od 125 km/h. Svoj poslednji let započeo je iz Frankfurta 3. maja 1937. Preletio je Atlantik za 65 sati. Međutim, 6. maja, na pristaništu kod Lejkharsta, Nju Džersi, u ranim jutarnjim satima, hiljade gledalaca prisustvovalo je pristajanju vazdušne lađe, koja se u roku od par sekundi pretvorila u ogromnu leteću buktinju, kada je stradalo 35 od 97 putnika i članova posade. Tada se radio prenos pristajanja čuda njemačkog inženjerskog savršenstva, pretvorio u prvi medijski spektakl direktnog prenosa velike katastrofe. Taj događaj je zapečatio sudbinu ove grane vazduhoplovne industrije. Od tada se za pogon više nije koristio vodonik.
Cepelini danas
Devedesetih godina 20. vijeka dolazi do oživljavanja ideje cepelina. Međutim, ovoga puta za turističke i reklamne svrhe. Nove letjelice, naziv im je Zeppelin NT, više nisu grandioznih dimenzija i mnogo su bezbjednije.