Na sastanku u Pragu, 01.07.1991. lideri istočnoevropskih zemalja ukinuli su vojni savez Varšavski pakt, osnovan 1955.
Članice
SSSR
Albanija (naknadno istupila iz ideoloških razloga)
Bugarska
Rumunija
Istočna Njemačka
Mađarska
Poljska
Čehoslovačka
Sve komunističke države istočne Evrope su bile potpisnice, osim SFRJ. Članice pakta su se obvezale, da će jedna drugu potpomagati ukoliko ijedna bude napadnuta. Sporazum je takođe navodio da se odnosi među članicama temelje na međusobnom nemiješanju u unutrašnje poslove, odnosno, poštovanju suvereniteta i nezavisnosti članica.
Te su odredbe samo godinu dana kasnije bile prekršene prilikom sovjetske invazije na Mađarsku i gušenja tamošnje pobune 1956.
Albanija je u Paktu prestala učestvovati 1961. zbog sovjetsko-kineskog raskola, tokom koga je staljinistički režim Envera Hodže podržavao NR Kinu. Iz Pakta je formalno izašla 1968.
Najveća vojna akcija u istoriji Pakta bila je sovjetska invazija na Čehoslovačku 1968. u svrhu gušenja tamošnjeg reformskog pokreta. U toj akciji su, uz sovjetske, sudjelovale i istočnonjemačke, mađarske, poljske i bugarske trupe. Rumunija, iako članica Pakta, je u tome odbila učestvovati. Opravdanje za invaziju je poznato kao Brežnjevljeva doktrina, odnosno, teorija ograničenog suvereniteta, prema kojoj je SSSR sebi prisvojio pravo intervencije u slučajevima da neka od članica pokuša skrenuti sa “socijalističkog” puta.
Varšavski pakt nakon toga formalno nije učestvovao u nijednom oružanom sukobu, iako su neke od država-članica imale manje kontingente savjetnika među sovjetskim trupama za vrijeme rata u Avganistanu.
U decembru 1988. je sovjetski vođa Mihail Gorbačov objavio kako su države-članice slobodne napustiti Pakt, ukoliko to žele. Priliku za to je dao pad Berlinskog zida godinu dana kasnije. 24.9. 1990. vlada tadašnje Istočne Njemačke potpisala je sporazum sa SSSR-om kojim njeno članstvo u Varšavskom Paktu prestaje ujedinjenjem Njemačke, koje se dogodilo 03.10.
Nakon toga su istim primjerom krenule i druge istočnoevropske države, u kojima su na vlast došle antikomunističke i antisovjetske vlade. U januaru 1991. su Čehoslovačka, Poljska i Mađarska objavila da će Pakt napustiti 01.07.1991., a u februaru je isto objavila i Bugarska. Pakt je tog dana formalno prestao postojati.
Priredio: Dragan Leković
