Sergio Leone (Rim, 03.01.1929. – Rim, 30.04.1989.), italijanski filmski režiser, scenarist i producent.
Biografija
Leone je rođen u Rimu, a roditelji su mu bili filmski pionir Vincenzo Leone (poznat kao režiser Roberto Roberti) i glumica Edvige Valcarenghi. U 18. godini je počeo raditi u filmskoj industriji.
Pedesetih godina je počeo pisati scenarije za popularne italijanske istorijske epske filmove. Radio je i kao pomoćnik režisera u raznim visokobudžetnim spektaklima kao što su Quo Vadis (1951.) i Ben-Hur (1959.).
Kad je režiser Mario Bonnard obolio tokom snimanja italijanskog epskog filma Posljednji dani Pompeja, zamolili su Leonea da uskoči u režisersku stolicu i završi film. Njegova prva samostalna režija bio je film Kolos s Rodosa, a nakon tog filma imao je dovoljno mogućnosti da samostalno snima niskobudžetne filmove koji su izgledali i podsjećali na holivudske spektakle.
1960-te
Ranih šezdesetih, epski filmovi gubili su na vrijednosti, a Leone je imao sreće da bude jedan od rodonačelnika žanra koji je osvojio pažnju publike: špageti vesterna. Njegov film Za šaku dolara iz 1964. bio je prvi u nizu takvih filmova. Film je postao poznat i po pojavi Clinta Eastwooda u glavnoj ulozi. Do tog vremena, Eastwood je bio američki televizijski glumac s jedva nekoliko glavnih uloga.
Izgled filma bio je upečatljiv iz više razloga: zbog malog budžeta, djelomično zbog španskih lokacija, a predstavio je nasilnu i moralno složenu viziju američkog Zapada, čime je film podsjetio na klasične američke vesterne, ali ne i po radnji, likovima i ugođaju. Leone sigurno zaslužuje naziv filmskog inovatora jer je uveo neke tehnike koje se koriste i danas: u klasičnim vesternima, junaci i razbojnici izgledali su kao da su tek izašli iz modnog časopisa, a moralna suprotnost bila je jasno naznačena, do te mjere da su junaci nosili bijele šešire, a razbojnici crne. Leoneovi likovi bili su više “realističniji” i kompleksniji: obično su to “usamljeni vukovi”, često neobrijani, prljavi, s reputacijom razbojnika i nepristojnog ponašanja; u pogledu morala su dvoznačni, ili jako plemeniti, ili jako sebični, zavisno od situacije. Ovaj osjećaj realnosti ostavio je uticaja na sve vesterne do danas, ali i na druge filmske žanrove. Mnogi su ironično ”primjećivali” kako italijanski režiser, koji ne govori engleski i nikad nije vidio američki Zapad, može redefinisati tipičnu viziju američkog kauboja? Prema knjizi ‘’Something to do with Death’’ Christophera Fraylinga, Leone je mnogo čitao o američkom Zapadu, što se i te kako odrazilo na njegove filmove. Ta fasciniranost počela je u njegovom djetinjstvu i prenijela se kad je odrastao i na njegove filmove.
Njegova dva sljedeća filma, Za dolar više (1965.) i Dobar, loš, zao (1966.), kompletirala su ono što će postati poznato kao “dolarska trilogija”, a svaki film bio je finansijski isplativiji i tehnički dotjeraniji od prethodnog. Muziku za sva tri filma napisao je izuzetno produktivni kompozitor Ennio Morricone. Inače, Leone je snimao filmove paralelno s Morriconeovom muzikom.
Na temelju uspjeha trilogije, 1967. Leone je pozvan u SAD da za studio ‘’Paramount’’ režira film ‘’Bilo jednom na divljem zapadu’’ za koji se nadao da će biti njegovo remek-djelo. Sniman je većinom u Španiji i Italiji, te kratko u Monument Valleyu, Utah. Zvijezde filma su bile: Henry Fonda, Charles Bronson i Claudia Cardinale, a sami film je bio epska i nasilna oda mitologiji američkog Zapada. Scenario su uradili Leone i njegov dugogodišnji prijatelj i saradnik Sergio Donati, dok su originalnu priču napisali Bernardo Bertolucci i Dario Argento. Prije izlaska, međutim, film je bezobzirno montiran u Paramountu, koji je tako vjerovatno bio zaslužan za neuspjeh filma u američkim bioskopima. Međutim, film je bio pravi hit u Evropi, a hvalili su ga i sjevernoamerički studenti filma, i mnogi ga smatraju najboljim Leoneovim filmom.
1970-te
Nakon Bilo jednom na Zapadu, Leone je 1971. režirao film ‘’Za šaku dinamita’’. Isprva, Leone nije ni trebao režirati film, bio je samo producent. Ali, zbog umjetničkih razmimoilaženja s režiserom Peterom Bogdanovichem, Leonea su zamolili da uskoči i režira film. Radnja filma smještena je u Meksiku za vrijeme Meksičke revolucije, a u glavnim ulogama pojavljuju se James Coburn kao irski revolucionar, i Rod Steiger kao meksički razbojnik koji postaje meksički revolucionar.
Leone se nastavio baviti produkcijom, ponekad pomažući drugim režiserima kod snimanja određenih scena. Jedan od takvih filmova bio je ‘’Moje ime je niko’’ iz 1973., režisera Tonina Valerija. Film je vestern-komedija koji parodira špageti-vesterne. U glavnim ulogama nastupili su Henry Fonda, kao stari revolveraš koji gleda kako “njegov” stari zapad nestaje pred njegovim očima, i Terence Hill kao mladi stranac koji pomaže Fondi da pobjegne sa umirućeg Zapada sa stilom.
1980-te
Leone je odbio ponudu da režira Kuma, ali je proveo sljedećih deset godina pripremajući novi epski projekat, ovaj put se fokusirajući na kvartet jevrejskih mafijaša iz New Yorka u dvadesetim i tridesetim godinama 20. vijeka, koji su prijatelji od djetinjstva. ‘’Bilo jednom u Americi’’ (1984.), bio je projekat koji je Leone zamislio prije filma ‘’Bilo jednom na Divljem Zapadu’’, te je to bio razlog da odbije ponudu za režiranje Kuma.
Temeljen na romanu ‘’The Hoods’’ Harryja Greya, film ‘’Bilo jednom u Americi’’ je bila još jedna oda, ovaj put drugom dijelu popularne američke mitologije, priča o pohlepi i nasilju i njihovoj vezi sa značenjem pripadnosti nekoj etničkoj grupi i međusobnom prijateljstvu. U glavnim ulogama nastupili su Robert De Niro i James Woods. Kao i njegovi raniji filmovi, bio je predug i studio se nije usudio pustiti ga u produkciju prije skraćivanja. Studio je drastično skratio film (samo za američko tržište), što je dovelo do toga da je film izgubio osjećaj kompleksne priče. Takva verzija filma doživjela je velike kritike.
Originalna verzija, prikazana u ostatku svijeta, doživjela je velike pohvale od publike i kritičara. Kad je integralna verzija filma objavljena na DVD-u u SAD-u, zaradila je mnoge pohvale, a kritičari su film proglasili remek-djelom.
Smrt
Prije svoje smrti u 60. godini, 1989., Leone je planirao novi epski film, ovaj put o opsadi Lenjingrada za vrijeme Drugog svjetskog rata. Kako je Leoneu hrana bila veliki porok – postao je predebeo, što je najvjerovatnije prouzrokovalo srčani udar i smrt.
Leoneovi najveći obožavaoci bili su njegove kolege režiseri. Neki od reditelja koji su izjavili da su ih inspirisali Leoneovi filmovi: Sam Peckinpah, Martin Scorsese, Steven Spielberg, John Milius, George Lucas, Quentin Tarantino, Robert Rodriguez, Gore Verbinski i Stanley Kubrick (za svoj film Barry Lyndon). Leoneovi filmovi, posebno njegovi rani vesterni sa sekvencama obračuna, amoralnim junacima i muzikom Ennia Morriconea postali su dio filmske istorije i popularne kulture.
Zanimljivosti
Kad je objavljeno da će Willem Dafoe glumiti Isusa Hrista u filmu Martina Scorsesea ‘’Posljednje Hristovo iskušenje, Leone je, navodno, uzviknuo: “Ovo je lice ubice, a ne našeg Gospoda!”
Na setu filma Za šaku dolara, Clint Eastwood je dao nadimak Leoneu “Yosemite Sam” zbog njegove ratoborne naravi.
Iako se dva puta posvađao s Leoneom, Eastwood je ipak svoj vestern Nepomirljivi posvetio osim Donu Siegelu i Leoneu.
Četiri Leoneova vesterna postala su slavna i po post-produkcijskoj montaži zvuka. Jedan filmski kritičar napisao je: “Pištolji zvuče kao topovi, a topovi zvuče kao nuklearna eksplozija.”
Prema biografiji Christophera Fraylinga, Leone je htio snimiti remake filma Prohujalo sa vihorom.
Nakon što je pogledao zloglasni italijanski film o kanibalizmu, Kanibalski holokaust, Leone je poslao pismo filmskom režiseru, Ruggeru Deodatu: “Dragi Ruggero, kakav film! Drugi dio je remek-djelo filmske stvarnosti, ali sve izgleda tako stvarno da sam pomislio da ćeš upasti u nevolju sa svijetom”. Deodato je kasnije uhapšen jer su vlasti mislile da je to pravi snuff film.
Filmografija
Posljednji dani Pompeja (1959.)
Kolos s Rodosa (1961.)
Za šaku dolara (1964.)
Za dolar više (1965.)
Dobar, loš, zao (1966.)
Bilo jednom na Divljem zapadu (1968.)
Za šaku dinamita (1971.)
Bilo jednom u Americi (1984.)
Za Press priredio: Dragan Leković
