To kako će Evropa izgledati u narednih pet godina zavisi od toga kako će se civilni sektor u Evropskoj uniji organizovati nakon odlaska Fondacije za otvoreno društvo.
Odluka Fondacije za otvoreno društvo (OSF) da okonča veliki dio svojih operacija u Evropi iznenadila je mnoge – uključujući i mnoge protivnike njenog osnivača Džordža Soroša.
Istorija pokazuje da nijedna druga fondacija nije uradila više za izgradnju i podršku evropskom civilnom društvu. Nakon što je prvobitno podržavala disidentstvo iza Gvozdene zavjese – uključujući rodnu zemlju Soroša, Mađarsku – danas je teško pronaći dobro uspostavljenu neprofitnu organizaciju (ili inicijativu u javnom interesu) koja djeluje širom Evropske unije, a da u nekom trenutku nije imala koristi od podrške ove fondacije.
Upravo ova ukorijenjena, sveprisutna priroda podrške OSF-a civilnom društvu EU, u kombinaciji sa njegovim ogromnim kapacitetom finansiranja i profesionalnom podrškom, čini da njegova nagla odluka da se povuče ima duboke posljedice.
Zbog ogromne strukturalne prisutnosti OSF-a unutar civilnog društva EU – što je ekvivalentno oko osmine od 1,5 milijardi eura koji se svake godine raspodjeljuju – njegovo povlačenje prijeti opstanku brojnih neprofitnih organizacija, od kojih mnoge djeluju kao „čuvari demokratije”, piše „Politiko“.
I zbog nedostatka alternativnog finansiranja, među onima koji su najugroženiji su nevladine organizacije koje se bave pitanjima tehnologije – od pokušaja suzbijanja štetnih sadržaja na mreži dok zagovaraju regulaciju vještačke inteligencije, do praćenja nekontrolisanog državnog nadzora i korišćenja špijunskih programa – kao i one koje se fokusiraju na visoko osporene teme poput rodne ravnopravnosti, prava manjina i migranata, kao i pravde u odnosu na rase.
Gledano iz ove perspektive, povlačenje Soroša nije moglo da dođe u gorem trenutku za evropski projekat, s obzirom na to da ga izazivaju nacionalističke i populističke partije koje odbacuju osnovne “otvorene” vrijednosti bloka i koje će se uskoro naći izvan pažnje koju pružaju organizacije podržane od strane OSF-a.
Ali ima još problema – prazninu koju je ostavilo finansiranje OSF-a uskoro bi mogli popuniti konzervativni i religijski desni donatori. Takvi donatori već su se pomjerili, naročito u zemljama kao što su Poljska i Italija, kako bi podržali organizacije koje se zalažu protiv abortusa i organizacije protiv LGBTQ+ pokreta, a njihova donacija je postala normalna. Pred predstojeće izbore za Evropski parlament u junu 2024, sada će imati lakši zadatak zahvaljujući povlačenju Soroša.
Zanimljivo je da je jedno od opravdanja za smanjenje aktivnosti OSF-a to da “EU institucije već dodjeljuju značajna sredstva za ljudska prava, slobodu i pluralizam”.
Međutim, čini se naivnim vjerovati da će velike količine javnog novca za NVO koje populisti ne vole i dalje teći bez izazova, pogotovo jer bi novi politički ambijent mogao biti veoma drugačiji nakon juna 2024.
Nova smjernica finansiranja fondacije nosi potpis novog predsjednika, Aleksandra Soroša – sina Džordža Soroša koji ima 37 godina – kao i predsjednika OSF-a, Lorda Marka Malou-Brauna, čiji interes za projekat EU odgovara stavu nekog ko je blago naklonjen britanskim pristalicama ostanka u EU. Kao što je uobičajeno za filantropiju, postavlja se pitanje da li je ovakva promjena kursa OSF-a više posljedica ličnih preferencija novih lidera nego rigorozne evaluacije zasnovane na dokazima o stvarnim opasnostima koje EU liberalnoj demokratiji prijete, piše “Politiko”.
Najurgentnije pitanje sada je: Hoće li drugi da uskoče ne bi li da popune prazninu?
Izvor: Politika
