Stevan Stojanović Mokranjac (Negotin, 9. januar 1856 — Skoplje, 28. septembar 1914), srpski kompozitor, muzički pedagog i akademik. Mokranjac danas važi za klasika srpske muzike i njena je najistaknutija ličnost na prelazu iz XIX u 20. vijek, zaslužan za uvođenje srpskog nacionalnog duha u umjetničku muziku.
Biografija
Rođen je 9. januara 1856. godine u Negotinu. Preci Stevana Stojanovića vode porijeklo iz okoline Prilepa u Makedoniji, odatle su doseljeni u selo Mokranje po kojem je dobio nadimak Mokranjac.
Završio je gimnaziju u Zaječaru; upisao se na prirodno-matematički odsjek Velike škole. Kao gimnazijalac bio je član Prvog beogradskog pevačkog društva.
1879, uz pomoć Pevačkog društva, odlazi na muzičke studije u Konzervatorijum u Minhenu, kod Jozefa Rajnbergera. Zbog nesuglasica sa direktorom Konzervatorijuma, Mokranjac u trećoj godini studija (1883) gubi državnu stipendiju, prekida studije i vraća se u Beograd. 1884. postaje horovođa pjevačkog društva Kornelije Stanković. Njegovi uspjesi, kao horovođe i kompozitora Prve rukoveti i Opela u ge-molu, omogućuju mu da dobije stipendiju i nastavi školovanje 1884. u Rimu, kod Parizotija, a od 1885. do 1887. na Konzervatorijumu u Lajpcigu.
1887. postaje dirigent „Prvog beogradskog pevačkog društva”. Od 1887. do 1900. radio je i kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji i Prvoj niškoj gimnaziji „Stevan Sremac“ a od 1901. kao predavač pojanja u Bogosloviji. Bio je u to vrijeme slobodni zidar, jedan od članova beogradske masonske lože Pobratim.
Zajedno sa Stanislavom Biničkim i Cvetkom Manojlovićem osnivač je prve stalne muzičke škole (1899) – Srpska muzička škola u Beogradu (danas Muzička škola „Mokranjac“), čiji je direktor bio do svoje smrti. Njegovom zaslugom osnovan je prvi gudački kvartet u Srbiji.
Godine 1906, izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije (danas: Srpska akademija nauka i umetnosti).
Najpoznatija njegova djela su svakako Rukoveti – petnaest spletova pjesama zasnovanih na folklornim motivima iz različitih djelova Srbije, Bosne, Makedonije, Bugarske, Primorski napjevi, duhoviti skerco Kozar, kao i muzika za pravoslavna bogosluženja: velelepna Liturgija, iz koje je najpoznatija Heruvimska pesma, najznačajnije ostvarenje horske muzike u Srba, Opelo u fis-molu, Tri statije, Tebe Boga hvalim, Veličanije svetom Savi…
Vrijedno je radio i kao melograf: poznati su njegovi zapisi Narodnih pjesama i igara sa melodijama iz Levča, kao i dvije značajne zbirke zapisa sa srpskim crkvenim napjevima: Osmoglasnik i Strano pjenije.
Mokranjčeva porodična kuća u Negotinu je 1964. godine restaurirana i pretvorena u muzej i muzički centar.
Beograd je napustio 1914. godine i preselio se u Skoplje kako bi izbjegao Prvi svjetski rat, a ubrzo je potom i umro, 28. septembra iste godine od komplikacija jetre nakon 3 godine bolovanja. Njegovo poslednje djelo je „Neotpevana pesma“.
Posmrtni ostaci Stevana Stojanovića Mokranjca su prenijeti iz Skoplja u Beograd 1923. godine. Njegov grob se nalazi u Novom groblju u Beogradu. U sjećanje na Stevana Stojanovića Mokranjca, u njegovom rodnom gradu, Negotinu, od 1965. godine, svakog septembra se tradicionalno održavaju horske muzičke svečanosti „Mokranjčevi dani”.
Stogodišnjica njegove smrti obilježena je 2014. godine.
Lični život
Bio je oženjen 1898. Marijom (umrla 1949), bratanicom Uroša Predića. Imali su sina Momčila Mokranjca, profesora Farmaceutskog fakulteta.
Za Press priredio: Dragan Leković
