Nesuglasice između vlasti i opozicije dio su demokratskog procesa, ali svijest o istorijskoj šansi koja se Crnoj Gori ukazuje trebalo bi da zasjeni sve političke igre, kratkoročne, partikularne, političke i partijske interese, kazao je u intervjuu za “Dan” glavni pregovarač Crne Gore sa Evropskom unijom Predrag Zenović.
“Ključno je da evropske integracije ostanu zajednički prioritet i da se kroz konstruktivan politički dijalog osigura stabilna i predvidiva dinamika pregovora. U tom smislu, evropski partneri kontinuirano ističu značaj političke zrelosti i inkluzivnog pristupa kako bi reformski proces bio održiv i kredibilan”, poručio je Zenović.
Kao glavni pregovarač Crne Gore za pristupanje EU, kada sagledate planirane aktivnosti i ciljeve u ovoj godini, šta je to što može biti najveći izazov u procesu pristupanja?
Zenović: Nakon najuspješnije godine procesa evropskih integracija Crne Gore, tri međuvladine konferencije, dobijanja IBAR-a, najboljeg izvještaja Evropske komisije o napretku Crne Gore, članstva u SEPA, i zatvaranja tri pregovaračka poglavlja krajem prošle godine, Crna Gora u ovoj godini mora da održi nivo rada, ambicije i predanosti. Ulazimo u ključnu fazu pregovaračkog procesa i nastavljamo intenzivan rad na zatvaranju pregovaračkih poglavlja u ovoj godini, uz poseban fokus na vladavinu prava i konkretne rezultate u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije.
Međutim, iako je politička volja za ubrzanje evropskog puta neupitna, izazovi u zakonodavnom procesu ostaju realnost. Mimoilaženja političkih aktera u Skupštini već u prvim mjesecima godine reflektovala su se na dinamiku donošenja reformskih zakona, uključujući one koji su ključni za zatvaranje poglavlja i povlačenje sredstava iz Plana rasta. Zbog toga je stabilan politički i društveni konsenzus od suštinskog značaja za održavanje kredibiliteta pregovaračkog procesa i ispunjenje planiranih obaveza.
Pored izazova u oblasti vladavine prava, neophodno je uskladiti pravni okvir u pogledu ustavnih amandmana o ulozi ministra pravde u Sudskom savjetu, kao i reformisati zakone o finansiranju političkih partija i izbornih kampanja, uz obezbjeđivanje široke podrške svih političkih aktera. Ove reforme, koje su već integrisane u Reformsku agendu Crne Gore, ključne su ne samo za dalji napredak u pregovorima već i za pristup značajnim finansijskim sredstvima EU.
Takođe, pred nama je izazov ispunjavanja zahtjeva u oblastima zaštite životne sredine, energetike, bezbjednosti hrane i fitosanitarne politike, koji iziskuju značajna infrastrukturna i administrativna unapređenja. Te reforme zahtijevaće energiju, znanje, finansijska sredstva – sredstva iz Plana rasta, čija operativna primjena je u završnoj fazi, biće presudna za jačanje institucionalnih i administrativnih kapaciteta, ali i postepene konvergencije crnogorske ekonomije sa ciljem da članstvo u Evropskoj uniji Crna Gora dočeka spremnija za njeno tržište, pravo i pravila.
U ovom zahtjevnom procesu oslanjamo se na stručnost i posvećenost naših pregovaračkih timova, svjesni da je ulaganje u ljudske resurse i administrativne kapacitete ključno za efikasan nastavak reformi. Svaki uspjeh na evropskom putu rezultat je predanog rada i vizije da Crna Gora u bliskoj budućnosti postane punopravna članica EU, sa jačom ekonomijom, modernizovanom infrastrukturom i standardima koji garantuju kvalitetniji život svim građanima.
Da li se iz ove sad perspektive (sagledavajući unutrašnje političke neprilike) čini još više ambicioznim plan da do 2028. Crna Gora postanje članica EU?
Zenović: Plan da Crna Gora do 2028. godine postane punopravna članica Evropske unije ostaje ambiciozan, ali realan cilj, uz preduslov da se reformski proces nastavi nesmanjenim intenzitetom i da svi politički akteri ostanu posvećeni evropskoj agendi. Nemamo luksuz usporavanja procesa, gubljenja fokusa, odlaganja obaveza. Politika proširenja je opet visoko na agendi EU, ali proces ostaje baziran na zaslugama što znači da bez ispunjavanja mjerila i zatvaranja poglavlja nije moguće ići naprijed. Geopolitika je, činjenica je, otvorila vrata članstva u EU, ali preko tog praga moramo preći mi sami.
Ključno je da evropske integracije ostanu zajednički prioritet i da se kroz konstruktivan politički dijalog osigura stabilna i predvidiva dinamika pregovora. U tom smislu, evropski partneri kontinuirano ističu značaj političke zrelosti i inkluzivnog pristupa kako bi reformski proces bio održiv i kredibilan.
Evropska unija ne vrednuje samo formalnu usklađenost zakonodavstva, već i konkretne rezultate reformi koji moraju biti vidljivi u praksi. To podrazumijeva efikasno i nezavisno pravosuđe, odlučne mjere u borbi protiv korupcije, jačanje demokratskih institucija i funkcionalan institucionalni okvir koji garantuje dugoročnu stabilnost. Upravo ti aspekti će biti krucijalni u završnim fazama pregovora i definisaće klimu od Holandije i Francuske do Estonije i Poljske – konačnu odluku da Crna Gora do 2028. godine postane dio evropske porodice naroda.
Ukoliko Crna Gora održi reformsku dinamiku, očuva politički fokus na evropski put i osigura konstruktivnu saradnju između svih relevantnih aktera, može zadržati planirani vremenski okvir za članstvo. Svaki iskorak u pravcu evropskih standarda dodatno će učvrstiti kredibilitet naše evropske perspektive i pokazati da Crna Gora ima kapacitet da preuzme obaveze i odgovornosti punopravne članice Evropske unije.
MF podnijelo zvaničan zahtjev EK za uplatu 26,85 miliona eura
Crna Gora bi uskoro trebalo da dobije prvi dio sredstava iz Plana rasta. Kada se to može očekivati i postoji li nešto što može uticati na kašnjenje uplate tog novca?
Zenović: Crna Gora je u finalnoj fazi priprema za dobijanje prvog dijela finansijske podrške iz Plana rasta Evropske unije za Zapadni Balkan, koji predstavlja značajan mehanizam za podršku ekonomskom razvoju i sprovođenju reformi. U skladu sa smjernicama Evropske komisije, Crna Gora će u početnoj fazi dobiti pretfinansiranje u iznosu od 26,85 miliona eura, što čini 7% ukupno dostupnih sredstava. Ova sredstva se isplaćuju kao fiksni iznos i ne zavise od realizacije reformskih mjera iz Reformske agende.
Ministarstvo finansija je već podnijelo zvaničan zahtjev Evropskoj komisiji za uplatu ovog iznosa, od kojeg će 14,3 miliona eura biti opredijeljeno za sufinansiranje tri infrastrukturna projekta u sektoru energetike, u okviru Zapadnobalkanskog investicionog okvira (WBIF).
Ključni preduslov za isplatu pretfinansiranja jeste potpisivanje, potvrđivanje i stupanje na snagu Sporazuma o pristupanju Instrumentu za reforme i rast i Sporazuma o kreditu između Crne Gore i Evropske komisije, koji koordinira Ministarstvo finansija. Skupština Crne Gore je 21. februara 2025. godine usvojila Zakon o potvrđivanju Sporazuma o pristupanju, čime je ispunjen jedan od ključnih koraka ka formalnoj operacionalizaciji Plana rasta.
Sve naredne redovne polugodišnje tranše biće uslovljene uspješnim sprovođenjem reformskih mjera definisanih Reformatorskom agendom. Stoga je od ključne važnosti da Crna Gora nastavi sa dosljednim ispunjavanjem preuzetih obaveza, kako bi u kontinuitetu obezbijedila finansijsku podršku koja doprinosi ostvarivanju strateških razvojnih ciljeva na evropskom putu.
Imajući u vidu aktuelnu političku situaciju, da li to može uticati na evropski put Crne Gore i na percepciju evropske zajednice o stabilnosti naše političke scene? I da li nesuglasice parlamentarne vlasti i opozicije mogu poljuljati zatvaranje planiranog broja poglavlja konkretno u ovoj godini?
Zenović: Evropska unija pažljivo prati ne samo tehnički aspekt ispunjavanja obaveza već i političku stabilnost i funkcionalnost institucija. U tom smislu, suštinski je važno da politički dijalog ostane u okviru demokratskih standarda i da postoji svijest o tome da reformski proces ne smije biti talac političkih razlika. Ključni zadaci u ovoj fazi pregovora odnose se na donošenje i primjenu zakonodavstva, što zahtijeva konstruktivan pristup svih aktera u političkom životu.
Crna Gora je u osjetljivoj, ali i odlučujućoj fazi evropskih integracija, gdje politička dinamika može imati određeni uticaj na tempo pregovora, ali ne smije ugroziti strateški pravac zemlje. Proces pregovora je jedno od ključnih istorijskih poglavlja Crne Gore, a članstvo u EU biće najvažnija tekovina ove decenije. Zalog za budućnost, u vremenu nezivjesnosti i promjena na međunarodnom planu. U tom vremenu neizvjesnosti, zajedništvo i solidarnost utemeljeni na vrijednostima slobode, pravde i ljudskog dostojanstva predstavljaju okvir za ekonomski prosperitet, bezbjednosno savezništvo i stalno unapređivanje pravne države. Nesuglasice između vlasti i opozicije dio su demokratskog procesa, ali svijest o istorijskoj šansi koja se Crnoj Gori ukazuje trebalo bi da zasjeni sve političke igre, kratkoročne, partikularne, političke i partijske interese.
