Žil Vern (franc. Jules Verne, Nant, 8. februar 1828 — Amijen, 24. mart 1905) francuski romanopisac, pjesnik i dramski pisac, najpoznatiji po avanturističkim romanima i snažnom uticaju na žanr naučne fantastike.
Rođen u Nantu, trebalo je da prati stope svoga oca i postane advokat, ali već od rane mladosti ga je više privlačilo pozorište i pisanje tekstova. Njegova saradnja sa izdavačem Pjerom Žilom Ecelom dovela je do stvaranja Neobičnih putovanja, veoma uspješne serije romana u kojoj su se nalazila djela kao što su: Put u središte Zemlje, Dvadeset hiljada milja pod morem i Put oko svijeta za osamdeset dana.
Žil Vern je drugi najprevođeniji autor na svijetu, a nalazi se između engleskih pisaca — Agate Kristi i Vilijama Šekspira — ali je bio najprevođeniji autor tokom šezdesetih i sedamdesetih godina 20. vijeka. Njegov doprinos žanru je bio takav, da se zajedno sa piscima Herbertom Džordžom Velsom i Hugom Gernsbekom, naziva jednim od „očeva naučne fantastike”.
Biografija
Djetinjstvo
Žil Gabrijel Vern je rođen 8. februara 1828. godine na ostrvu Fedo u Nantu, kao sin Pjera Verna i Sofi Alot de la Fije. Otac Pjer je bio advokat, a majka Sofi porijeklom iz brodograditeljske i brodovlasničke porodice. Majčina porodica ima dijelom škotsko porijeklo, jedan njen predak se 1462. godine priključio gardi Luja XI, te dobio plemićku titulu za vjernu službu kralju. S druge strane, očeva porodica je keltskog porijekla, koja je dugo živjela u Francuskoj.
Osim Žila, porodica Vern je imala još četvoro djece — sina Pola, te kćerke Anu, Matildu i Mari.
Sa 8 godina, Žil Vern je počeo da pohađa „Sen Stanislas”, katoličku školu koja je odgovarala religijskim uvjerenjima njegovog oca. Nakon osnovnog obrazovanja, završio je srednju školu u Nantu, gdje je dobio klasično obrazovanje, koje uključuje poznavanje grčkog i latinskog jezika, te retorike, pjevanja i geografije. Žil i njegova porodica dosta vremena su provodili na obalama rijeke Loare, na kojoj su posjedovali vikendicu, u koju su njegov brat i on često dolazili. Na taj način, Žil je razvio interesovanje za putovanja i avanture.
Obrazovanje
Nakon što je završio osnovno i srednje obrazovanje, Žil je, na nagovor oca, prosperitetnog advokata, otišao u Pariz kako bi završio pravo. Vern je stigao u Pariz 1848. godine, u vrijeme političkih nemira, kada se desila Francuska revolucija. Žil je došao u grad neposredno prije izbora Napoleona III Bonaparte za prvog predsjednika Republike. U to vrijeme, Vern je napisao brojne sonete, te čak i par poetskih tragedija za pozorište lutaka.
1848. stric Fransisk de Šatobur ga je uveo u književne krugove, gdje je upoznao Dime — oca i sina; stariji Dima je posle imao veliki uticaj na Vernovo privatno i književno usmjerenje.
Kada je otac shvatio da se Žil ne trudi oko studiranja prava, te da mu je pisanje draže, prestao je da mu šalje novac u Pariz. Nakon što je je potrošio svu ušteđevinu na knjige, nije imao više za hranu, što je izazvalo brojne tegobe — stomačne poremećaje i fekalne inkontinencije, te nervne poremećaje, koji su kulminirali paralizom facijalisa.
Pored svih zdravstvenih i ličnih problema, Žil je u januaru 1851. godine uspio da završi fakultet, te stekne zvanje advokata. Iako sa zvanjem advokata, Žil je odlučio da se ne vrati ocu i radi u njegovoj kancelariji, već je ostao u Parizu. Počeo je da radi kao notar, a zatim kao sekretar u pozorištu „Lirik”.
Porodični život
U maju 1856. godine, Vern je otputovao u Amijen, kako bi bio kum na vjenčanju jednog prijatelja, Ogista Lelarža. Verna je mladina porodica pozvala da ostane par dana kod njih, što je on prihvatio. Sprijateljio se sa svima, a najviše sa mladinom sestrom, Onorin de Vijan Morel, dvadesetšestogodišnjom udovicom koja je imala dvoje djece. Nadajući se da će pronaći siguran izvor prihoda, kako bi mogao da se oženi sa Onorin, Žil je prihvatio ponudu svog brata, te započeo posao posrednika. Nakon što mu se finansijska situacija poboljšala, Vern je dobio naklonost Onorin i njene porodice, te su se vjenčali 10. januara 1857. godine.
Žil je u julu 1858. godine dobio ponudu — da bez ikakve naknade putuje brodom od Bordoa do Liverpula i Škotske. Putovanje, Vernovo prvo izvan Francuske, duboko ga je oduševilo, a on je na istom pisao romane. Kasnije je išao u Stokholm, odakle je putovao u Kristijaniju i kroz Telemark. Međutim, na putu kroz Dansku, u žurbi se vratio u Pariz, ali je ipak propustio rođenje Mišela, svog jedinog sina.
1863. Vern je napisao roman pod nazivom Pariz u 20. vijeku — o mladom čovjeku koji živi u svijetu staklenih nebodera, brzih vozova, automobila sa pogonom na gas, računara i globalnih komunikacionih mreža, ali i sa životom bez sreće. Roman ima tragičan kraj, a Ecel je mislio da će pesimizam romana ugroziti Vernovu popularnost, te su odlučili da objavljivanje romana odgode na dvadeset godina. Vern je stavio rukopis u sef, u kom ga je 1989. godine pronašao njegov praunuk, koji ga je objavio 1994. godine.
Kasnije godine
Iako je odrastao kao katolik, Vern je postao deist u poznim godinama. Neki naučnici vjeruju da se njegova deistička filozofija ogleda u njegovim romanima, jer oni često uključuju pojam Boga ili božanskog proviđenja, ali rijetko se pominje koncept Hrista.
9. marta 1886. godine, kada se Vern vraćao kući, njegov dvadesetpetogodišnji nećak, Gaston, dva puta je pucao u njega iz pištolja. Prvi metak ga je promašio, ali ga je drugi pogodio u nogu; Žil je preživio, ali je zbog hica u nogu do kraja života šepao. Ovaj incident se nije pročuo u medijima, a Gaston je proveo ostatak života u jednoj ustanovi za mentalno oboljele osobe.
Posle smrti svoje majke i prijatelja Ecela, Vern je objavljivao radove sa mračnijom tematikom. 1888. Vern je ušao u politiku i bio je izabran za odbornika u grad Amijenu, gdje je učestvovao u organizacijama koje su poboljšale život u gradu, te je na toj funkciji proveo oko petnaest godina.
1905. bolovao je od dijabetesa, koji mu je u potpunosti oduzeo vid, a preminuo je 24. marta u svom domu u Amijenu.
Bibliografija
Najveći broj Vernovih djela spada u seriju romana pod nazivom Neobična putovanja, koja obuhvata sve njegove romane, osim dva — Pariz u 20. vijeku i Povratak u Britaniju, koja su objavljena posthumno 1989. i 1994. godine. Neki od njegovih romana su ostali nezavršeni zbog njegove smrti, a mnoge od njih je posthumno prilagodio i prepisao njegov sin Mišel.
Vern je, takođe, napisao mnoge drame, poeme, tekstove pjesama, operska libreta i pripovjetke, kao i razne eseje.
Za Press priredio: Dragan Leković
