Živojin Žika Pavlović (Šabac, 15. april 1933 — Beograd, 29. novembar 1998), srpski reditelj crnog talasa jugoslovenskog filma, kao i književnik, slikar i profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu.
Život i djelo
Rođen je 15. aprila 1933. godine u Šapcu. Djetinjstvo je proveo u mnogim gradovima Srbije, a najviše u selu Vratarnici kod Zaječara. Sa devetnaest godina počeo je da piše o filmu i umjetnosti za beogradske novine i časopise. Diplomirao je dekorativno slikarstvo na Akademiji Primenjenih umetnosti u Beogradu. Sa dvadeset pet godina režirao je svoj prvi dokumentarni film „Ljuba Popović“ (1958. godine). Tri godine kasnije završio je svoj prvi igrani film „Žive vode“ iz omnibusa „Kapi, vode, ratnici“ (1962). Za ovaj film, Pavlović je dobio prvu od mnogobrojnih nagrada (specijalna nagrada žirija na filmskom festivalu u Puli). A nagrada filmskih kritičara na festivalu u Katargi (1965. godine) za film „Neprijatelj“, bila je prva međunarodna nagrada koju je dobio.
U svojoj tridesetoj godini objavio je prvu zbirku pripovjedaka „Krivudava reka“ (1963. godine). Njegov prvi roman, „Lutke“, objavljen je 1965. godine. Za to djelo, Pavlović prima prvu od mnogobrojnih nagrada za kreativno spisateljstvo („nagrada Isidora Sekulić“ 1967. godine).
Živojin Pavlović snimio je 15 filmova i objavio 32 knjige.
Njegovi filmovi su prepoznatljivi kako po izrazu, tako i po tematici koju obrađuje. Uglavnom su to socijalne drame, sa glavnim likovima neprilagođenim društvu u kome žive i društvenim prilikama koji vladaju — filmovi sa izrazito kritičkim stavom. Nakon filma „Zaseda“ (1969. godine) bio je žestoko kritikovan od strane zvaničnih vlasti Jugoslavije, tako da je jedno vrijeme bio u mogućnosti da radi jedino u Sloveniji.
Retrospektive njegovih filmova organizovane su u Pezaru (1983. godine), Larošelu (1985. godine), Parizu (1986. i 1990. godine), Montpeljeu (1990. godine) i Strazburu (1991. godine).
Kao glumac, pojavljuje se samo u jednom dugometražnom igranom filmu „Nacionalna klasa“ reditelja Gorana Markovića, u više nego sporednoj ulozi koja traje svega nekoliko sekundi, ali i u tri kratkometražna filma svojih studenata sa „Akademije Braća Karić“ u Beogradu, na kojoj je bio redovni profesor.
Živojin Pavlović je bio redovni profesor Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu.
Kao što je to bio za života, Živojin Pavlović je (i posthumno) jedan od najplodnijih srpskih pisaca. Najubjedljivija potvrda toga je (januara 2006. godine) objavljenih šest tomova njegovog „Dnevnika“ u izdanju novosadskog „Prometeja“ i beogradskog „Podijuma“. Obimom od oko 2.500 stranica, i širinom vremenskog raspona (1956-1993), ti dnevnički zapisi – naslovljeni kao „Izgnanstvo I-II“, „Ispljuvak pun krvi“ i „Diarium I-III“, prevazilaze sve što je u tom žanru kod nas do tada napisano i objavljeno.
Preminuo je 29. novembra 1998. godine u Beogradu.
Njegova ćerka Milena Pavlović je poznata srpska glumica.
Filmografija
Žive vode (omnibus Kapi, vode, ratnici, 1962)
Obruč (omnibus Grad, 1963, zabranjen)
Neprijatelj (1965)
Povratak (1966)
Buđenje pacova (1967)
Kad budem mrtav i beo (1968)
Zaseda (1969)
Crveno klasje (1971)
Let mrtve ptice (1973),
Pesma (tv film u 6 epizoda, 1974),
Hajka (1976)
Doviđenja u sledećem ratu (1980),
Zadah tela (1983)
Na putu za Katangu (1987)
Dezerter (1992),
Država mrtvih (1997).
Bibliografija
Knjige pripovjedaka
Krivudava reka (1963, 1994)
Dve večeri u jesen (1967)
Cigansko groblje (1972)
Ubijao sam bikove (1985, 1988)
Kriške vremena (1993)
Blato (1999)
Knjige novela
Dnevnik nepoznatog (1965)
Vetar u suvoj travi (1976)
Krugovi (1993)
Knjige proze
Belina sutra (1984)
Flogiston (1989)
Azbuka (1990)
Romani
Lutke; Lutke na bunjištu (1965, 1991)
Kain i Avelj (1969, 1986)
Zadah tela (1982, 1985, 1987, 1988, 1990)
Oni više ne postoje (1985, 1987)
Zid smrti (1985, 1986, 1987)
Lov na tigrove (1988)
Raslo mi je badem drvo (1988)
Vašar na Svetog Aranđela (1990)
Trag divljači (1991)
Lapot (1992)
Biljna krv (1995)
Simetrija (1996)
Dolap (1997)
Knjige eseja
Film u školskim klupama (1964)
Đavolji film (1969, 1996)
O odvratnom (1972, 1982)
Balkanski džez (1989)
Davne godine (1997)
Knjige razgovora
Jezgro napetosti (1990)
Ludilo u ogledalu (1992)
Dnevnici
Ispljuvak pun krvi (1984. zabranjen, 1990)
Otkucaji (1998)
Dnevnici I-VI (2000)
Knjiga epistolarne proze
Voltin luk (sa Goranom Milašinovićem, 1996)
Nagrade
Filmske nagrade
„Zlatna maska“ na I festivalu mediteranskog filma za film „Neprijatelj“ (1965. godine)
„Zlatna arena“ za režiju na filmskom festivalu u Puli za film „Buđenje pacova“ (1967. godine)
„Srebrni medved“ za režiju na festivalu u Berlinu za film „Buđenje pacova“ (1967. godine)
„Velika zlatna arena“ na filmskom festivalu u Puli za film „Kad budem mrtav i beo“ (1968. godine)
„I nagrada za najbolji film“ na festivalu u Karlovim Varima) za film „Kad budem mrtav i beo“ (1968. godine)
„Zlatni lav“ na festivalu u Veneciji za film „Zaseda“ (1969. godine)
„Velika zlatna arena“ i „Zlatna arena“ za režiju na filmskom festivalu u Puli za film „Crveno klasje“ (1971. godine)
„Zlatna plaketa“ za scenario, prema literarnom djelu na festivalu u Berlinu za film „Crveno klasje“” (1971. godine)
„Zlatna arena“ za režiju na filmskom festivalu u Puli za „film“ Hajka (1976. godine)
„Velika zlatna arena“, „Zlatna arena“ za režiju i „Zlatna arena“ za scenario na filmskom festivalu u Puli za film „Zadah tela“ (1983. godine)
„Zlatni gladijator“ za film „Na putu za Katangu“ (1987. godine)
„Srebrna mimoza“ za film „Dezerter“ (1992. godine)
„Feliks romulijana“ (lat. Felix romuliana) za životno delo
„Zlatna maslina“ za najbolji film na festivalu mediteranskog filma u Bastiji, za film „Dezerter“ (1992. godine)
Književne nagrade
„Nagrada Isidora Sekulić“ za kreativno spisateljstvo. Za knjigu pripovedaka „Dve večeri u jesen“ (1967. godine)
Andrićeva nagrada za pripovjetku. Za knjigu pripovjedaka „Kriške vremena“ (1993. godine)
„NIN-ova nagrada“ za roman godine. Za roman „Zid smrti“ (1985. godine)
„NIN-ova nagrada“ za roman godine. Za roman „Lapot“ (1992. godine)
Priredio: Dragan Leković
