Zakonodavstvo Belgije, Češke, Hrvatske, Albanije, Irske, Letonije, Mađarske, Portugala i Španije predviđa da se svi lokalni izbori u tim zemljama održavaju u istom danu. Od 22 zemlje Evropske unije i regiona samo je u Švedskoj predviđeno održavanje lokalnih, regionalnih i parlamentarnih izbora u istom danu, dok je u Danskoj, Finskoj i Grčkoj predviđeno istovremeno održavanje lokalnih i regionalnih izbora – pokazuju podaci koje je objavio Istraživački centar Skupštine Crne Gore u januaru ove godine.
Istraživački centar objavio je podatke u vezi sa zakonskim rješenjima koja se odnose na održavanje lokalnih, parlamentarnih ili predsjedničkih izbora u jednom danu u zemljama Evropske unije i regiona – Austriji, Belgiji, Danskoj, Češkoj, Estoniji, Finskoj, Francuskoj, Grčkoj, Holandiji, Albaniji, Hrvatskoj, Irskoj, Italiji, Letoniji, Mađarskoj, Malti, Njemačkoj, Poljskoj, Portugalu, Sloveniji, Španiji i Švedskoj.
Navodi se da je na Malti ostavljena mogućnost održavanja lokalnih istovremeno sa evropskim ili parlamentarnim izborima, s obzirom na to da je predviđeno da predsjednik vlade može donijeti odluku o odgađanju lokalnih izbora nakon raspuštanja organa lokalne samouprave na period ne duži od godinu, ako se u tom periodu održavaju izbori za poslanike Evropskog parlamenta, parlamentarni izbori ili referendum. Tako su posljednji lokalni izbori na Malti održani 8. juna 2024. godine zajedno sa izborima za poslanike Evropskog parlamenta.
U slučaju Holandije, iako nije precizno definisano da se izbori održavaju u jednom danu, predviđeno je da se Predstavnički dom, pokrajinski i lokalni parlamenti raspuštaju srijedom, između 29. marta i 4. aprila. Takođe, u Mađarskoj je predviđeno istovremeno održavanje lokalnih i evropskih izbora, dok se u Belgiji izbori za Evropski parlament održavaju istovremeno sa izborima za donji dom Parlamenta. Propisima koji uređuju način izbora opštinskih i pokrajinskih parlamenata u toj zemlji predviđeno je da se lokalni izbori održavaju istovremeno u svim opštinama i pokrajinama u državi i to, po pravilu, svake šeste godine, druge nedjelje u oktobru.
U Danskoj, u skladu sa Zakonom o opštinskim i regionalnim izborima, svake četiri godine biraju se članovi opštinskih i regionalnih parlamenata na izborima koji se održavaju u isto vrijeme u svim opštinama i regionima. Izbori se održavaju trećeg utorka u novembru.
Izborni zakonik Albanije predviđa da se opšti izbori za parlament ili za jedinice lokalne samouprave sprovode istovremeno na teritoriji cijele države, od 15. aprila do 15. maja, odnosno od 15. oktobra do 15. novembra. Datum izbora za organe jedinica lokalne samouprave ukazom utvrđuje predsjednik države.
U skladu sa Zakonom o izbornom sistemu u Španiji, svi lokalni izbori održavaju se u jednom danu, odnosno četvrte nedjelje u maju svake četvrte godine. U Švedskoj, u skladu sa odredbama Izbornog zakona, parlamentarni, regionalni i lokalni izbori održavaju se u istom danu.
Izbori za vijeća jedinica lokalne samouprave u Češkoj održavaju se istovremeno tokom dva dana u svim opštinama, gradovima i glavnom gradu, osim ako nije zakonom drugačije predviđeno. Zakon o izborima za parlament lokalne samouprave u Estoniji predviđa da se izbori za predstavničke organe jedinica lokalne samouprave održavaju treće nedjelje u oktobru u izbornoj godini, svake četiri godine.
Zakon o izborima u Finskoj predviđa da se regionalni izbori održavaju istovremeno sa opštinskim izborima, treće nedjelje u aprilu. Dan i za parlamentarne izbore je treća nedjelja u aprilu.
U Francuskoj izbori za regionalne odbornike, koji se biraju na mandat od šest godina, održavaju se u martu, ali nije propisano da se moraju održati istog dana kada i lokalni izbori. Poslanicima Narodne skupštine Francuske mandat ističe trećeg utorka u junu pete godine od kada su izabrani.
U skladu sa Zakonom o izboru lokalnih i regionalnih vlasti u Grčkoj, gradonačelnici, odbornici, članovi savjeta mjesne zajednice i predsjednik mjesne zajednice biraju se na lokalnim izborima koji se održavaju svake pete godine, druge nedjelje u oktobru. Ako izbori zahtijevaju održavanje drugog kruga, drugi krug će se održati sljedeće nedjelje. Ako na nekim izbornim mjestima izbori nijesu bili u mogućnosti da se održe u nedjelju, održaće se prve naredne srijede. Mandat svim izabranim članovima počinje 1. januara naredne godine, a završava se 31. decembra pete godine mandata.
Prema podacima iz istraživanja, u Austriji je Ustavom propisano da izborni dan mora biti nedjelja ili drugi neradni dan (državni praznik). Ukoliko nastupe okolnosti koje onemogućavaju početak ili nastavak glasanja, izborni organ može produžiti ili odgoditi glasanje do sljedećeg dana. Savezno izborno zakonodavstvo, kao ni izborno zakonodavstvo pokrajina ne predviđa istovremeno održavanje parlamentarnih i lokalnih izbora. Takođe, ne postoje odredbe o istovremenom održavanju lokalnih izbora u svim jedinicama lokalne samouprave.
Zakonom o lokalnim izborima u Hrvatskoj propisano je da se u toj zemlji redovni izbori za odbornike, načelnika opštine, gradonačelnika, kao i za župane i njihove zamjenike održavaju u istom danu, treće nedjelje u maju svake četvrte godine. Odluku o sprovođenju lokalnih izbora raspisuje Vlada Hrvatske, a u skladu sa odredbama Zakona o izboru poslanika u Hrvatskom saboru, odluku o sprovođenju parlamentarnih izbora donosi predsjednik Hrvatske. Zakonima nije propisano da se lokalni i parlamentarni izbori moraju održati istovremeno.
Nijedan zakon u Irskoj ne propisuje da se lokalni i parlamentarni izbori moraju održati u istom danu. Članovi svih lokalnih vlasti biraju se svakih pet godina u toku maja ili juna.
U Italiji, Zakonom o organizaciji lokalne vlasti definisan je izborni sistem za izbor lokalnih i provincijskih vlasti. Ovaj zakon ne propisuje da se izbori za sve lokalne samouprave moraju organizovati u istom danu, već samo da se gradonačelnici i odbornici u istom gradu ili opštini moraju birati istog dana. Isto važi i prilikom izbora predsjednika provincije i članova provincijskog savjeta.
U Letoniji, u skladu sa Zakonom o izboru skupštine opštine, odbornici se biraju na jednakim, neposrednim, tajnim i proporcionalnim izborima svake četvrte godine. Redovni izbori održavaju se prve subote u junu u svim opštinama. Zakon o izboru poslanika propisuje da se izbori održavaju prve subote u oktobru.
Ustav Mađarske propisuje da se opšti izbori za odbornike lokalnih samouprava i gradonačelnike održavaju u aprilu, maju, junu ili julu pete godine nakon prethodnih opštih izbora za odbornike lokalnih samouprava i gradonačelnika, istovremeno sa izborima za poslanike u Evropskom parlamentu. Parlamentarni izbori održavaju se svake četiri godine, u aprilu ili maju.
Lokalni izbori u Njemačkoj održavaju se u različitim terminima, u zavisnosti od savezne pokrajine. Bundestag se bira na mandat od četiri godine. Novi izbori održavaju se najranije 46, a najkasnije 48 mjeseci nakon prethodnih izbora.
Izbornim zakonom u Poljskoj predviđeno je da se lokalni i regionalni izbori održavaju svake pete godine. Predsjednik vlade, nakon što zatraži mišljenje Državne izborne komisije, propisom utvrđuje datum izbora. Parlamentarni izbori održavaju se svake četvrte godine. Izbori u svim lokalnim samoupravama u Portugalu održavaju se između 22. septembra i 14. oktobra u godini u kojoj prethodnim nosiocima lokalne vlasti ističe mandat. Izborni dan je isti u svim lokalnim samoupravama i izbori se uvijek održavaju nedjeljom ili državnim praznikom.
Redovni lokalni izbori u Sloveniji održavaju se treće nedjelje u novembru, dok se prijevremeni održavaju najkasnije dva mjeseca nakon raspuštanja lokalne skupštine. Odlukom o raspisivanju izbora utvrđuje se datum raspisivanja i održavanja izbora. Redovni izbori za Državni zbor održavaju se svake četvrte godine.
Kada je riječ o raspisivanju vanrednih ili prijevremenih lokalnih izbora, zakonodavstvo pojedinih zemalja obuhvaćenih istraživanjem predviđa određena ograničenja, odnosno nemogućnost raspisivanja vanrednih izbora – tokom posljednjih šest mjeseci mandata vijeća jedinica lokalne samouprave (Češka), ukoliko bi sljedeći redovni lokalni izbori trebalo da budu održani tokom iste kalendarske godine (Hrvatska), ukoliko je do narednih redovnih izbora ostalo manje od devet mjeseci, ne raspisuju se izbori već se uvodi prinudna uprava (Letonija), šest mjeseci prije datuma predviđenog za održavanje redovnih izbora za organe lokalne samouprave, kao ni šest mjeseci nakon njihovog održavanja (Portugal), u slučaju da je do kraja mandata prethodne vlasti ostalo manje od godinu (Španija), te ukoliko vlada podnese ostavku, a redovni izbori treba da se održe u roku od tri mjeseca (Švedska).
Najduži mandat odbornika Francuskoj, Belgiji i Njemačkoj
Istraživački centar naveo je da najduži mandat organa lokalne samouprave – šest godina, imaju Francuska, Belgija kao i određene lokalne samouprave i okruzi u Njemačkoj. Petogodišnje mandate organa lokalne samouprave imaju Grčka, Irska, Mađarska, Malta i Poljska, dok se u ostalim analiziranim zemljama organi lokalne samouprave uglavnom biraju na mandat od četiri godine.
– U Francuskoj odbornici se biraju šest godina, a poslanici na pet. U Mađarskoj i Poljskoj lokalni izbori održavaju se svake pete, dok se parlamentarni izbori održavaju svake četvrte godine. Međutim, u određenom broju analiziranih država zakonodavstvom je eksplicitno predviđeno da se u slučaju raspuštanja lokalnog ili nacionalnog parlamenta i održavanja vanrednih ili prijevremenih izbora, odbornici ili poslanici ne biraju na puni mandat već na dio mandata koji je ostao do održavanja sljedećih redovnih izbora (Francuska, Hrvatska, Letonija, Portugal, Španija, Švedska) – navodi se u istraživanju.
Izvor: Pobjeda
