Očekuje se da će Evropski parlament 7. oktobra odobriti novi zakon, dok bi članice EU mogle to da urade 17. novembra i nova pravila bi stupila na snagu u decembru.
Mjere će se primjenjivati na svih 61 zemlju koje uživaju bezvizni režim s EU, uključujući sve kandidate za članstvo u EU na Zapadnom Balkanu, Moldaviju i Ukrajinu. Ipak, evropske diplomate priznaju da je predložena promena pravila, barem djelimično, usmjerena na drugu zemlju koja ima liberalizaciju viznog režima s EU: Gruziju.
Južnokavkaska republika je dugo bila na putu da se sukobi s Briselom. Vlasti u Tbilisiju su prošle godine, usred žestokih kritika EU, usvojile i anti-LGBT zakon i takozvani zakon o „stranim agentima“ – sličan zakonu koji Kremlj koristi za suzbijanje slobode govora i civilnog društva.
Odnosi su se dodatno pogoršali poslije parlamentarnih izbora u oktobru prošle godine na kojima je vladajuća stranka Gruzijski san kontroverzno zadržala vlast, a zatim odlučila da obustavi pristupne pregovore s EU, dok je usvojila ono što mnogi – uključujući Brisel – vide kao politiku naklonjenu Rusiji.
To je dovelo do masovnih demonstracija, koje su vlasti nasilno ugušile. Lokalni izbori tokom vikenda, na kojima je Gruzijski san dodatno učvrstio vlast, ponovo su rasplamsali demonstracije. Policija za razbijanje demonstracija odgovorila je vodenim topovima kako bi spriječila, kako navode zvaničnici, „pokušaj puča koji su planirale strane obavještajne službe“.
Dalje demonstracije se očekuju u gruzijskoj prijestonici 6. oktobra.
Od izbora u oktobru 2024. godine, EU se uzdržava od političkih kontakata s Gruzijom na visokom nivou i olakšala je državama članicama EU da uvedu nacionalna ograničenja za izdavanje viza visokim gruzijskim zvaničnicima.
Brisel, međutim, nije uveo sankcije visokim gruzijskim političarima, jer su Mađarska i Slovačka više puta stavile veto na taj potez, koji zahtijeva jednoglasnost među 27 članica EU.
Umjesto toga, EU je razmatrala pitan je bezviznog režim za Gruziju, koji je na snazi od 2017. godine, pošto to ne zahtijeva konsenzus.
Upozorenje iz EU
Evropska komisija je na to u pismu u julu upozorila gruzijsku vladu, tražeći niz pojašnjenja do kraja avgusta. Tbilisi je odgovorio, ali, prema riječima nekoliko zvaničnika EU, Brisel nije impresioniran odgovorom.
U međuvremenu, članice EU i Evropski parlament su u prvoj polovini 2025. godine pregovarali o novim pravilima za pokretanje mehanizma suspenzije liberalizacije viznog režima, koji bi mogao biti primijenjen na Gruziju kasnije ove godine.
Nova pravila omogućavaju načine za pokretanje mehanizma.
Razlozi za to su trenutno uglavnom povezani s klasičnim „pitanjima unutrašnjih poslova“, kao što je veliki broj državljana zemlje s bezviznim režimom putovanja, koji ostaju više 90 dana koliko mogu da budu u EU ili čak koriste mogućnost da traže azil u EU.
Šefica vanjske politike EU, Kaja Kalas, upozorila je da je revizija Sporazuma o pridruživanju između EU i Gruzije ozbiljna opcija.
Jedan novi osnov za suspenziju uključuje neusklađenost bezviznog režima zemlje s viznom politikom EU.
Primjer za to bi bio da zemlja koja ima bezvizni režim putovanja s EU takođe ima labav sistem viza za ruske državljane. S obzirom na to da Brisel želi da ograniči priliv ruskih državljana, novi zakon bi omogućio EU da zatvori potencijalnu alternativnu rutu u članice.
Još jedan novi osnov za suspenziju je ako treća zemlja ima šemu za državljanstva za investitore, poznatu kao „zlatni pasoši“. „Hibridne prijetnje“ su treći, novi kriterijum.
To može biti nešto slično onome što EU naziva „instrumentalizacija migranata pod pokroviteljstvom države“ – primjer je Belorusija (koja nema liberalizovan vizni režima s EU) koja avionima dovozi ljude iz Azije i Afrike u Belorusiju, a zatim ih gura ka granicama Letonije, Litvanije i Poljske.
Ipak, čini se da je četvrti novi razlog onaj koji stavlja liberalizaciju viznog režima Tbilisija u centar pažnje: pogoršanje spoljnih odnosa EU s trećom zemljom, posebno kada je reč o ljudskim pravima i osnovnim slobodama.
Postoji i nekoliko drugih značajnih promjena u pravilima o suspenziji viza.
Da li će posljedice trpeti obični Gruzijci?
Suspenzija liberalizacije viznog režima je u početku uvijek privremena. U važećim zakonima privremena suspenzija traje devet mjeseci i može se produžiti za dodatnih 18 mjeseci.
U novom predlogu, početna suspenzija će biti 12 mjeseci a produženje na 24 mjeseca, čime se potencijalni ukupni iznos povećava na tri godine. Diplomate iz EU kažu da je to davanje dodatnog vremena Evropskoj komisiji da radi s trećom zemljom kako bi se riješili eventualni problemi.
Međutim, postoji jedna promjena koja se posebno odnosi na Gruziju.
Prema važećim zakonima, suspenzija bezviznog režima u prvom periodu privremene suspenzije može se ograničiti na ljude koji donose odluka, kao što su ministri i zvaničnici, a uticala bi na sve državljane zemlje tokom perioda produženja.
Prema novim pravilima, cbelokupno stanovništvo može biti nezahvaćeno mberama tokom cijelog trogodišnjeg perioda, čime bi se poštedjeli obični građani.
To je relevantno za Gruziju, jer su mnogi u Briselu oprezni da ne udare po stanovništvu zbog nečega što smatraju odgovornošću vlade. Obični građani bi bili pogođeni samo ako njihova zemlja ne bude uklonjena s liste zemalja s bezviznim režimom poslije trogodišnjeg perioda.
Vrijedi zapamtiti da za privremenu suspenziju Evropska komisija može sama donijeti odluku, bez glasanja u Evropskom parlamentu ili među članicama EU.
Ipak, uobičajena je praksa da se Komisija konsultuje s članicama. Kvalifikovana većina (55 odsto zemalja članica EU koje čine 65 odsto ukupnog stanovništva EU) potrebna je da bi se zemlji ukinuo bezvizni režim s EU.
RSE je saznao da bi čak 19 članica EU razmotrilo podršku barem privremenoj suspenziji.
Izvor: RSE
Utorak, 7 Oktobra 2025, 10:02, Autor članka PressNews
